2024 yılı birçok başlıkta sonlanmayan tartışma ve gündemlerle geride kaldı. Bu başlıklardan en çok konuşulan ve uğruna gayret verilenlerden biri ise bayan hakları oldu.
2024 yılında da bayan cinayetleri ve bayana yönelik şiddet tablosu değişmedi. Bayan Cinayetlerini Durduracağız Platformu’nun (KCDP) datalarına nazaran, yılın birinci 11 ayında 365 bayan cinayeti kayda geçti.
Anıt Sayaç datalarına nazaran, 2020 yılında 418, 2021’de 433, 2022’de 409, 2023’te 415 bayan cinayeti kayda geçti. KCDP datalarına nazaran ise, 2020 yılında en az 300, 2021 yılında 280, 2022 yılında 334, 2023 yılında 315 bayan erkekler tarafından öldürüldü. Yüzlerce bayanın mevti ise ‘şüpheli’ kaldı.
Kadın örgütleri, Türkiye’nin 2024 yılı bayan hakları karnesini kıymetlendirdi ve 2025 yılı beklentilerini paylaştı.
‘KADIN CİNAYETLERİNİN VAHŞİCE İŞLENİR OLDUĞUNU GÖRDÜK’
İstanbul Barosu Kadın Merkezi Başkanı Birsen Baş Topaloğlu, cezasızlık algısının 2024 yılında güzelce yerleştiğini belirterek, siyasette de bayan erkek eşitliğinin gerçekleşmediğine dikkat çekti.
Topaloğlu 2024 yılını bayanlar açısından şöyle kıymetlendirdi:
“Kadına yönelik şiddete karşı ve bayan kazanımlarının geriye gitmemesi için uğraş ettiğimiz bir yıl oldu. 2024 yılında bayana yönelik şiddetin durmadığını ve artarak devam ettiğini gördük. Anıt Sayaç bilgilerine nazaran, 2024 yılında 429 bayan öldürüldü ki biz bu sayıların yalnızca basına yansıyan bilgilerden oluştuğu sayının aslında daha yüksek olduğunu biliyoruz.
Kadın cinayetlerinin vahşice işlendiğini görür olduk. Bayanların başının kesilerek surlardan atıldığı, sokakta eski eşi tarafından herkesin gözü önünde kurşunlandığı cinayetlere şahit olduk. 2024 yılında bütün bir köyün katilleri saklamak için sustuğu Narin cinayetiyle karşılaştık. Yargılama bitmesine karşın hala suskunluk devam ediyor. Bu davada Diyarbakır Barosunun davaya müdahil olarak kabul edilmiş olması bayana şiddet davalarında büyük bir ilerleme olarak görüyoruz. Cezasızlık algısı 2024 yılında güzelce yerleşti. Bayanlar kamusal alanlarda erkeklerin cinsel ve fizikî saldırısına uğradı. Önlem kararlarının faal uygulanmaması bayanların mevt riskiyle müsabakasına ve ölmesine neden oldu. 2024 yılında mahallî seçimler gerçekleşti ve bayanlar etkin siyasette temsilde ve karar alma sistemlerinde yeniden düşük oranda yer alabildi. Siyasette bayan erkek eşitliği de tekrar gerçekleşmedi.”
Birsen Baş Topaloğlu 7 BİN 310 İSİMLİ YARDIM TALEBİNİN 6 BİN 814’Ü KADINLARDAN
2024’te bayan yoksulluğunun da arttığını vurgulayan Topaloğlu, bu durumun bayana yönelik şiddetle çaba açısından olumsuz tesirlerine dikkat çekerek kelamlarına şöyle devam etti:
“Adli yardım, adalete erişimde maddi durumu uygun olmayan vatandaşın yararlandığı bir düzenektir. 2024 yılında İstanbul Barosu İsimli Yardım Ofisine yapılan 7 bin 310 müracaatın 6 bin 814’ünde müracaatçı bayanlar oldu. Müracaatçıların sadece 706’sı erkekti. Yeniden şiddetten korunmak için bin 246 bayan 6284 sayılı yasa kaynaklı önlem kararı almak için müracaatta bulundu.”
‘AYM KARARINA KARŞIN DEVLET BAYANA KOCASININ SOYADINI VERİYOR’
Topaloğlu, yasalar ve haklar açısından da bayan kazanımlarının geri alınmak istendiği bir devir yaşandığına da işaret etti. Anayasa Mahkemesi’nin evli bayanın soyadıyla ilgili kanun unsurunu iptal etmesine ve iptal kararının 28 Ocak 2024’te yürürlüğe girmesine karşın hala uygulamaya alınmadığını hatırlatan Topaloğlu, devletin fiili durum yarattığına dikkat çekerek şu değerlendirmeyi yaptı:
“Yasa hususu hala yürürlükteymiş üzere nikah süreçleri yapılıyor ve hiçbir türel desteği olmamasına karşın devlet tarafından bayana kocasının soyadı veriliyor. Büsbütün hukuka ve insan haklarına alışılmamış bir uygulama devlet tarafından şahsen yapılıyor ve bayan kendi soyadını kullanmak için yargıya müracaat etmek zorunda bırakılıyor. Eski yasal düzenlemeyi tekrar motamot mevzuata getirmek için de kanun teklifleri hazırlanarak yargı paketlerine sokuldu, bayan örgütleri ve baroların direnişiyle karşılaşınca paketten çıkarıldı lakin bu hususta yasal düzenleme için olumlu bir adım atılmadığı üzere hukuka karşıt uygulamalarla aleyhe fiili durum sürdürülüyor. Biz Bayan Hakları Merkezi olarak bu hususta hazırladığımız kanun teklif teklifimizi Ocak 2024’te kamuoyuyla paylaştığımız üzere TBMM’ye ve KEFEK’e (Kadın-Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu) sunmuştuk.”
2025’TEN BEKLENTİ: EŞİTLİK, ÖZGÜRLÜK, ADALET
2025 beklentilerini de paylaşan Toplaoğlu, “Aslında her yıl ki beklentilerimizle tıpkı. Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’ne tekrar taraf olması ve kontratın uygulanması, bayan cinayetlerinin önlenmesi, bayana şiddetin durması, toplumsal cinsiyet eşitliğinin gerçekleşmesi, bayanların istihdamdaki oranının arttırılması ve bayan yoksulluğunun ortadan kaldırılması, bayanların siyasette ve karar alma sistemlerinde eşit bir biçimde yer alması, yasal düzenlemelerin ayrımcılık içermeyecek ve eşitlik sağlanacak halde yapılması ve uygulanması, bayana yönelik cürümlerde cezasızlık algısının ortadan kalması, adalete inancın sağlanması. Bayanların eşit, özgür, inançta ve keyifli olduğu bir ülke ve dünyanın gerçekleşmesi’’ temennisinde bulundu.
‘KADIN DÜŞMANLARINI ALT EDECEĞİZ’
Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu Genel Sekreteri Fidan Ataselim, bayan cinayetlerindeki artışa karşın bayanların örgütlenmesinin umut yarattığını vurgulayarak şu değerlendirmeyi yaptı:
“2024 yılı genç feministlerin gayretini yükselttiği karanlığın içerisinde yıldız üzere parladığı bir yıldı. Evet bayan cinayetleri 2010 yılından bu yana en yüksek düzeye geldi maalesef. 2024, evvelki yıllara nazaran daha çok bayan cinayeti ile sonlanacak üzere görünüyor. Lakin tüm bu karanlık tablo içerisinde direnen, çaba eden, politik bir örgütlenme gayesi doğrultusunda yürüyen genç feministler federasyonu teşebbüsü hepimize umut oldu.
Siyasi iktidar aile odaklı siyasetlerini her gün hayata geçirmeye devam ediyor. Ve bayanlar aileye hapsediliyor. Erkekler ailelerini muhafaza ve güçlendirmeyerek bayanlara şiddet uyguluyor ve daha çok öldürüyor. Siyasi iktidarın erkekleri bu kadar güçlendirdiği bir yıl azdır. Düşünün öldürülmüş bayan bile suçlandı bu memlekette. Ben yeniden de 2024’te bize umut olan Genç Feministler Federasyonu teşebbüsünün örneğiyle 2025’te bayan düşmanlarını alt edecek, daha özgür yarınlara varacağız demek istiyorum. 6284 sayılı kanunu uygulamamak tarihe karışacak, kendini üstün gören erkek tipi yerle bir olacak. Eşit olmak herkes için ‘normal’ olacak.”
Fidan Ataselim ‘EKONOMİK KRİZ VE GERİCİ SİYASETLER, BAYANLARIN ÜZERİNDEKİ BASKIYI ARTIRABİLİR’
Önce Çocuklar ve Bayanlar Derneği avukatlarından Müjde Tozbey ise 2025 yılında zorluklar kadar umutların da olduğuna dikkat çekti.
Tozbey’in değerlendirmeleri şöyle:
“2024 yılı, bayanlar için pek çok zorluğun lakin birebir vakitte gayretin de yılı oldu. Bayana yönelik şiddet, cinayetler ve cinsel istismar hadiseleri maalesef artmaya devam etti. Bunun yanında, bayanların ekonomik özgürlüklerini kazanmasının önündeki pürüzler, gelir eşitsizliği ve işsizlik üzere meseleler derinleşti. Devlet siyasetlerinin bayanların hayatına müdahale eden, onların özgürlüklerini kısıtlayan boyutları, ömür alanlarımızı daraltırken, bizi daha fazla çaba etmeye itti. Bilhassa gerici uygulamalar, laikliğe en çok muhtaçlığı olan biz bayanlar için çabayı neden büyütmek gerektiğini daha net biçimde gösterdi.”
Müjde Tozbey ‘ADLİYE KORİDORLARINDA VE SOKAKLARDA SESİMİZİ YÜKSELTTİK’
“Bugünden bakınca 2024 yılı adliye koridorlarında ve sokaklarda sesimizi yükselttiğimiz bir yıl oldu diyebilirim.
Ancak bu karanlık tabloya karşın, örgütlü bayan hareketinin sesi her zamankinden daha güçlü çıktı. Sokakları dolduran bayanlar, haklarından ve ömürlerinden vazgeçmeyeceklerini haykırdı. Biz de Evvel Çocuklar ve Bayanlar Derneği olarak, cinsel istismar ve bayan cinayeti mağduru ailelere takviye olmaya, çocukların eğitimlerine katkı sunmaya ve bayan dayanışmasını büyütmeye devam ettik.
2025 yılı, bayanlar için umut kadar zorlukları da barındırıyor. Ekonomik kriz ve gerici siyasetler, bayanların üzerindeki baskıyı artırabilir; lakin biz, bayan dayanışmasının ve örgütlülüğün bu manileri aşacağına inanıyoruz. 2025, bayanların daha fazla bir ortaya geldiği, haklarını savunmak için daha güçlü uğraş yürüttüğü bir periyot olacak. Önümüzdeki yılın bayanlar için eşit, özgür ve adil bir dünya inşasına bir adım daha yaklaştığımız bir yıl olmasını diliyoruz. Bu noktada herkesin, bayanların taleplerine kulak vermesi ve bu gayretin bir modülü olması gerektiğini bir kere daha hatırlatıyoruz. Zira bayanların gayreti, çocukların, geleceğin ve toplumun gayretidir.”