Meltem Günay – Dünyada ilk yumurtalık doku naklini yaparak tıp dünyasında çığır açan Yale Tıp Fakültesi Moleküler Üreme ve Doğurganlığın Korunması Laboratuvarı Direktörü Prof. Dr. Kutluk Oktay, sağlıklı kadınlarda yumurtalık dokusu transferi ile artık menopozu olabildiğince ileri atacak çalışmasının detaylarını Milliyet’e anlattı. Antalya’da düzenlenen “XIV. Türk-Alman Jinekoloji Kongresi’ne katılan Prof. Dr. Kutluk Oktay, yumurtalık dokusu transferinin artık deneysel bir yöntem olmaktan çıktığını söyledi. Oktay, bu yöntemin sağlıklı kadınlara da uygulanmasıyla kadınlarda menopozun geciktirildiğini, bunun da geç yaşta doğal hamileliğin sağlanmasının anne olabilmenin mümkün olduğunu anlattı. Bu yöntemin ilk olarak kanser gibi tıbbı nedenlerle erken menopoza giren kadınlarda uygulandığını ve başarılı sonuçlar alındığını dile getiren Prof. Dr. Oktay, “2019’dan itibaren bu deneysel yöntem olmaktan çıktı ve sağlıklı kadınlarda menopozu geciktirilmesi için kullanılmaya başlandı. Bu planlanarak doğurganlığın korunması. Yumurtalık naklinde 20-20 yumurta dondurulabilirken burada yüzbinlerce yumurtayı bir anda dondurabiliyorsunuz. Bu büyük bir avantaj sağlıyor” dedi. Prof. Dr. Oktay, çalışmada elde ettikleri başarıyı anlattı:
İlk kez denenecek
“Yumurtalık dokusunun miktarı yaş ve yumurta rezervine göre değişebilir. Mesela kemoterapi hastaları aldıkları tedavi nedeniyle yüzde yüz menopoza girecekleri için yumurtanın tümünü çıkarıyorduk ama transfer etmeye başlayınca gördük ki 3’te 1’i ya da yarısıyla da hamilelik sağlanabiliyor. Dolayısıyla daha az çıkarmaya başladık. Sağlıklı kadınlarda da menopozu geciktirme konusunda çok iyi hesaplamalar yapmak gerekiyor. Ne kadar çıkarırsak etkilemeyiz ya da az etkileriz diye. Çalışmalar gösterdi ki 1 yumurta yüzeyinin 3’te 1’ini 30-40 yaş arasında çıkarıp dondurduğumuzda ve sonrasında o kişiye yeniden naklettiğimizde menopozu 3-5 sene arasında geciktirebileceğimizi düşünüyoruz. Bir de dondurduğumuz dokunun hepsini birden değil azar azar zaman içerisinde naklettiğimizi düşündüğümüzde bu süre daha da uzayacaktır. Yani menopoz daha da geciktirilecek.”
DNA onarımı
DNA onarım mekanizması üzerine de çalışmalar sürdüren Prof. Dr. Oktay, “DNA onarımının yavaşlaması birçok hastalığa neden olabiliyor. Bizim amacımız bu moleküler mekanizmalara nasıl müdahale edebiliriz ve bunu önleyebiliriz. Mesela kanser yaşlanma hastalığı ve DNA onarım mekanizmasındaki yavaşlama nedeniyle onarım yapılamadığı için ortaya çıkıyor. Bunu bulabilirsek ona karşı gen tedavisi gibi yöntemlerle bunu yavaşlattığımızda genel yaşlanmayı da yavaşlatabiliriz. Bu mekanizmayı çözdüğümüz zaman yumurtalıkların da kalitesi düşmeyecek. O zaman da ileri yaşlarda da yumurta dokusu dondurma işlemini uygulayabileceğiz” dedi.
3 yaşında kanserdi, nakille anne oldu
Prof. Dr. Kutluk Oktay, uyguladığı yöntemi yeni çıkardığı “Principles and Practices of Cryopreservation and Transplantation” adlı ders kitabında anlattı. Kitabına 3 yaşında lösemi teşhisi konan, 3 kez kanser hastalığı tekrarlayan, kemik iliği nakli olmadan yumurtalık dokusunu donduran Elyse Starling’in yaşadıklarını anlatarak başladı. Oktay, Starling’in anne olma sürecini aktarırken “15-16 yaşında bana geldi ve ne sonuç çıkacağını bilmediğimizi ona da anlatarak dokuyu aldık. 10 sene sonra geldi nakli gerçekleştirdik ve sonunda çocuk sahibi oldu. O da kendi hikâyesini kitabın önsözünde anlattı” dedi.
Testis dokusu nakli
Menopoza geç girilmesi için ilaç çalışması yaptıklarını anlatan Prof. Dr. Oktay, kemoterapi alan erkek çocuklarda testis dokusu dondurma işlemini gerçekleştirdiklerini, nakli de dünyada ilk kez deneyeceklerini kaydetti.