İsrail’in Suriye’de, Ukrayna’daki savaşta ve bölgedeki mevzularda Rusya ile sürdürdüğü hassas bağlantı Rus Adalet Bakanlığının, İsrail Yahudi Ajansının (JAFI) Rusya’daki temsilciliğini kapatması talebi sonrasında yeni bir yol ayrımına girdi.
Diplomatik, güvenlik ve stratejik iştiraklerini bilhassa ABD ve Batı ülkeleri ekseninde inşa etmesine karşın son yıllarda Rusya ile yakınlaşan bir imaj çizen İsrail, Rusya ile sağladığı askeri uyum sayesinde İran’a bağlı maksatlar olduğu gerekçesiyle Suriye’ye hava ve füze atakları gerçekleştirdi.
Ancak şubat ayından bu yana Ukrayna’da devam eden savaş nedeniyle Rusya ve Batı ortasındaki yeni kamplaşma İsrail’i güç durumda bıraktı. Rusya’nın Ukrayna saldırısına başlamasından sonra İsrail hükümeti başlangıçta Rusya’yı direkt gaye alan açıklamalardan kaçınarak “ateşkes, barış” davetlerini yineleyerek Ukrayna’ya yalnızca insani yardım gönderdiğini vurguladı.
Ülkedeki bir evvelki Başbakan Naftali Bennett, Ukrayna savaşına ait açıklama yaparken Dışişleri Bakanı Yair Lapid ise Rusya’yı suçlayan ve kınayan açıklamalarıyla dikkati çekti. Tel Aviv idaresi, Rusya’yı karşısına alma konusundaki çekincelerini, “Ukrayna’daki sayısı yüz binlere ulaşan Yahudi cemaati” ve “Suriye’deki Moskova ile askeri uyum, güvenlik” formunda sıraladı.
UKRAYNA SAVAŞI VE GİDİŞATI İSTİKRARLARI BOZDU
İsrail’in, Ukrayna ve Rusya’ya karşı hal alma konusunda ABD ve Batı’daki müttefiklerinden baskı gördüğü basına yansırken İsrail, nisan ayı sonunda Kiev idaresine çelik yelek ve askeri kask gönderme kararı aldı. Birleşmiş Milletler Genel Konseyinde, nisan ayında Rusya’yı, Ukrayna’ya karşı başlattığı savaş nedeniyle Cenevre merkezli İnsan Hakları Kurulu üyeliğinden çıkarmak gayesiyle yapılan oylamada İsrail, Rusya aleyhine oy kullandı.
Rusya Dışişleri Bakanlığı, oylama üzerine İsrail’in, “Ukrayna’daki durumu kullanarak memleketler arası toplumun dikkatini Filistin sıkıntısından çekmeye çalıştığını” vurguladı. Rus yöneticilerin, Filistinli yetkililerle yaptığı telefon trafiği de bu devirde ağırlaştı.
LAVROV’UN “HİTLER YAHUDİ ASILLIYDI” AÇIKLAMALARINA İSRAİL’DEN TEPKİ
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un, mayıs başında Adolf Hitler’in Yahudi asıllı olduğu istikametindeki açıklamalarına İsrail’de en üst seviyeden reaksiyonlar geldi. Rusya’nın Tel Aviv Büyükelçisi Dışişleri Bakanlığına çağrılırken periyodun İsrail Başbakanı Bennett, Dışişleri Bakanı Yair Lapid ve başka birçok üst seviye isim, Lavrov’un açıklamalarına reaksiyon gösterdi.
İsrail hükümetinden yapılan yazılı açıklamada, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in, Lavrov’un “Hitlerin Yahudi asıllı olduğu” biçimindeki sözleri nedeniyle Bennett’ten özür dilediği bildirildi. Lakin Kremlin’den yapılan açıklamada Putin’in özür dilediğine dair bir bilgi yer almadı. Tıpkı günlerde Rusya Dışişleri Bakanlığı, İsrailli paralı askerlerin Ukrayna saflarında Rus birliklerine karşı savaştığını iddia etti.
İsrail’de Başbakan Naftali Bennett liderliğindeki sekiz modüllü hükümet geçen ay sonunda düştü. Koalisyon mutabakatı gereği, krayna savaşı konusunda Rusya’ya yönelik sert açıklamalarıyla bilinen Yair Lapid, 1 Kasım’daki erken genel seçimlere kadar başbakanlık koltuğuna oturdu.
İLİŞKİLERDE ‘İSRAİL YAHUDİ AJANSI’ GERGİNLİĞİ
Rus Adalet Bakanlığının geçen hafta İsrail’in kuruluşunda da değerli rol oynayan İsrail Yahudi Ajansının (JAFI) Rusya temsilciliğinin kapatılması istikametindeki talebi alakalarda yeni bir çatlağa yol açtı.
İsrail’in kuruluşunda da faal faaliyet gösteren İsrail idaresiyle yakın alaka içindeki JAFI, dünya genelinden Musevilerin İsrail’e kesin göçü ve kimilerinin da Filistin topraklarına yerleştirilmesinde kritik rol oynamasıyla biliniyor. İsrail basınının aktardığına nazaran, Sovyetler Birliğinin yıkılmasının akabinde bir milyona yakın Yahudi İsrail’e göç etti. Rusya’da da İsrail’e kesin göç yapabilecek yaklaşık 600 bin Yahudi yaşıyor.
Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, 22 Temmuz’da yaptığı açıklamada, JAFI’nın Rusya temsilciliğinin kapatılmasıyla ilgili talebin, Rus mevzuatıyla ilgili olduğunu belirtti. JAFI’nın temsilciliğinin kapatılmasına ait ön duruşma yarın gerçekleştirilecek.
İSRAİL’DEN “RUSYA İLE ALAKALARI ETKİLER” AÇIKLAMASI
Tel Aviv idaresi, Rusya’nın bu talebi karşısında süratle harekete geçti. Başbakan Yair Lapid, kabine, ilgili kurum ve kuruluşlardan üst seviye yetkililerle toplantı gerçekleştirdi. Toplantıda, Lapid, Yahudi Ajansının kapatılmasının “Rusya ile alakalarını etkileyeceğini” söyledi.
Başta İsrail Dışişleri Bakanlığı Hukuk Müşavirliği olmak üzere ilgili kurum ve kuruluşlardan bir heyetin Rusya’ya gitmek üzere hazırlanması kararlaştırıldı. Fakat İsrail merkezli Haaretz gazetesinin hafta başındaki haberine nazaran Rus makamları JAFI’nın kapatılması tarafındaki talebi görüşmek üzere Rusya’ya gitmek isteyen İsrail heyetine onay vermedi.
İSRAİL, RUSYA İLE MÜNASEBETLERİN BOZULMASINDAN ENDİŞELİ
Lapid, bu toplantı sırasında Dışişleri Bakanlığına JAFI’nın Rusya temsilciliğinin kapatılması durumunda atılacak adımlar üzerinde çalışması istikametinde talimat vermişti. İsimleri açıklanmayan yetkililere dayandırılan haberlerde, İsrail’in Moskova Büyükelçisi’ni istişare için çağırmak dahil olmak üzere bir dizi beklenen karşılığın gündeme geldiği İsrail basınında yer aldı.
Haaretz gazetesinin haberinde İsrailli bir yetkilinin, “Medyaya sızdırmalarla, Rusya’ya karşı uzunluk göstermek eğlenceli fakat bu cins adımlar, iki ülke ortasındaki münasebetlerin bozulmasına neden olabilir ve İsrail’in önde gelen çıkarlarını sabote edebilir.” formundaki sözlerine yer verildi.
RUSYA, İSRAİL’İ UKRAYNA KONUSUNDA ELEŞTİRDİ
Krizin tırmandığı sırada Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mariya Zaharova, dün İsrail’in Ukrayna konusunda “yapıcı olmayan” ve “taraflı” telaffuz kullandığını belirterek, “Bu bizim için muhakkak anlaşılmaz ve garipti.” dedi.
“Rusya ile İsrail ortasındaki bağlantıların kendi başına kötüleşmediğini” belirten Zaharova, şöyle devam etti:
“Maalesef, son aylarda Tel Aviv tarafından yapılan açıklamalarda, mutlaka yapan olmayan ve en kıymetlisi, taraflı telaffuz duyduk. Bu bizim için muhakkak anlaşılmaz ve garipti. Zira İsrail, diaspora hem Ukrayna hem de Rusya ile münasebetlere dahil olması açısından tablonun tamamını görmeliydi.”
İsrail’in Rusya zıddı konum sergilediğine ve yalnızca Ukrayna idaresini desteklediğine dikkati çeken Zaharova, “bunun Batı’nın tuhaf ve yabanî sesiyle uyumlu olduğunu ve soru işaretleri oluşturduğunu” vurguladı. Zaharova, “Şimdi bu ülkenin idaresinden, Rusya’nın kimi aksiyonlarının ikili ilgileri etkileyebileceği istikametinde yorumlar duyduğumuzda, şunu sormak isterim: Tıpkı beşerler, son aylarda kendi aksiyon ve açıklamalarının ikili münasebetleri etkilediğini düşünmüyor mu? Bu konum, etkin halde terfi edildi. Bu açıklamalar rastgele yapılmadı. Bu, epeyce geniş çaplı bir siyasi irade idi.” biçiminde konuştu.
Rusya Adalet Bakanlığının, İsrail Yahudi Ajansı (JAFI) temsilciliğinin tasfiyesi için mahkemeye başvurması sıkıntısına değinen Zaharova, “Bu elbet yasal düzlemdir.” tabirini kullandı.
KREMLİN’DEN JAFI’NIN KAPATILMASI “HUKUKİ” ISRARI
Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, başşehir Moskova’da dün düzenlediği basın toplantısında, “JAFI’nın Rus mevzuatına uyumluluğu konusunda soru işaretleri var ve bu durumu siyasallaştırmamak, Rusya-İsrail münasebetlerine yansıtmamak gerekir.” dedi.
Peskov’un bu açıklamasından birkaç saat sonra İsrail hükümeti de Peskov’un açıklamalarına referansla bir yazılı açıklama yaptı.
Açıklamada, şu tabirler kullanıldı:
“İsrail ile Rusya ortasındaki bağlantılar uzun bir tarih, nizamlı irtibat ve ortak bağlar üzerine konseyi. Yahudi cemaati bu bağların merkezinde duruyor. Şayet, İsrail Yahudi Ajansının (JAFI) Rusya’daki temsilciliğinin değerli faaliyetlerine ait türel bir sıkıntı varsa İsrail her vakit olduğu üzere iki ülke ortasındaki bağları koruyarak diyalog kurmaya hazır.”
RUSYA’YA İLİŞKİN FÜZELER, İKİ AY EVVEL SURİYE’DE İSRAİL UÇAKLARINI GAYE ALDI
İsrail Savunma Bakanı Benny Gantz da dün katıldığı bir konferansta Rusya’ya ilişkin füzelerin, iki ay evvel Suriye’de İsrail uçaklarını gaye aldığını söyledi. Olayın yalnızca bir defa olduğunu ve hücumun İsrail’in Suriye’ye yönelik hava saldırısı sırasında gerçekleştiğini belirten Gantz, İsrail uçaklarının saldırıyı gerçekleştirip bölgeden ayrıldıktan sonra füzelerin ateşlendiği bilgisini paylaştı.
İsrail ile Rusya ortasındaki “Yahudi Ajansı” polemiğine de değinen Gantz, bu sorunun çözülebileceğine inandığını ve Rusya ile bağlantılarının çok değerli olduğunu kaydetti.
NETANYAHU’DAN HÜKÜMETE ELEŞTİRİ
İsrail’de 2009-2021 yılları ortasında Başbakanlık yapan ve Rusya ile alakaların gelişmesinde rol oynayan muhalefet önderi Binyamin Netanyahu, hükümeti Rusya hakkında “gevezelik ederek” ulusal güvenliği tehlikeye atmakla suçladı. Tel Aviv’de düzenlediği bir basın toplantısında konuşan Netanyahu, “Yıllardır Rusya ile ölçülü, istikrarlı ve sorumlu bir ilgi sürdürdük. Korkarım ki yıllardır inşa ettiklerimizin altı birkaç hafta içinde oyuluyor.” dedi. Netanyahu, hükümeti, “amatörlük, sorumsuzluk ve küstahlık birleşimi sergilemek”le itham etti.
Buna karşılık, İsrail Başbakanlık Ofisi, yaptığı yazılı açıklamada, Netanyahu’yu mevzuyu basın toplantısı üzerinden tartışmak yerine güvenlik ve diplomasi toplantılarına katılarak öğrenmeye çağırdı. Açıklamada, İsrail’in güvenliği ve Rusya’daki Yahudi cemaatinin güvenliği ve menfaati için hususun basın toplantılarıyla değil “sessiz biçimde hükümet kanallarıyla çözülmesi” gerektiği vurgulandı.