Avrupa Kadınlar Futbol Şampiyonası (Euro 2022) geçtiğimiz pazar günü yapılan karşılaşmayla sona erdi. Ev sahibi İngiltere’nin Almanya’yı 2-1’lik skorla geçtiği maç ülke basınında çok geniş yer buldu.
Erkekler takımının 1966’da kazandığı Dünya Kupası’ndan bu yana en büyük ödülü İngiltere’nin kasasına yerleştirmeyi başaran “Dişi Aslanlar”ın oynadıkları futbolun kalitesi kadar çok konuşulan bir başka şey daha vardı: Chloe Kelly’nin 110’uncu dakikada attığı ve İngiltere’ye kupayı getiren altın golden sonra formasını çıkarıp coşku içinde koşarak teknik direktör Sarina Wiegman’a ve takım arkadaşlarına sarılması.
Aslına bakılırsa futbol severler bu harekete pek de yabancı değil. Yeşil sahalarda daha önce milyon kez şahit olduğumuz bir kutlama biçimi bu. Hatta FIFA’nın kural kitabına göre futbolcuya sarı kart gösterilmesini gerektiren bir hareket. Nitekim ulusal ligde Manchester City için ter döken 24 yaşındaki Kelly de formasını çıkardıktan sonra sarı kartla cezalandırıldı. (Daha sonra yaptığı açıklamada aldığı bu cezayı “hayatımın en iyi sarı kartı” diye nitelendirecekti.)
Ertesi gün bu fotoğraf İngiltere’nin tüm gazetelerinde manşetleri süsledi.
BU SÜTYEN ŞAKASINA GEREK VAR MIYDI?
Kelly’nin sevinci bir anda sosyal medyanın da gündemi oldu. Milli takımın başarısını alkışlamak için Twitter’a akın edenlerden biri de BBC televizyonunun spor yorumcusu ve efsane golcü Gary Lineker’dı. Lineker, 80’li yıllarda İngiltere milli takımının golcüsü olarak büyük başarılara imza atmış hatta 1986’da Dünya Kupası’nda attığı 6 golle gol kralı olmuştu. Dolayısıyla Kelly’nin yaşadığı anlayabilecek az sayıdaki kişiden biriydi.
Lineker sonradan sildiği tweet’inde “Dişi Aslanlar gittiler ve başardılar. Kelly İngiltere’nin kahramanıdır, tartışmasız” diyordu ancak tweet’te bir kelime oyunu vardı.
“Tartışmasız” anlamına gelen “bar none” ifadesi “bra none” olarak yazılmıştı. Lineker iki harfin yerini değiştirerek “sütyen” anlamına gelen “bra” kelimesini tweet’in bir yerine sıkıştırıvermişti.
Lineker’ın tweet’i kısa süre içinde yanıt yağmuruna tutuldu. Ekran görüntüleri Twitter’da dolanmaya başladı. Bazı kullanıcılar ünlü ismin tweet’ini daha da kaba espriler yapma fırsatı olarak görürken, Lineker’ı cinsiyetçilikle ve çocukça şakalar yapmakla suçlayanlar ve ağır bir dille eleştirenler de vardı.
Örneğin bir kullanıcı şöyle diyordu:
“Ciddi misin Gary? Epik bir galibiyet, kadın sporu adına oyunun kurallarını değiştiren bir maç, ‘Yapamazsın’ denen tüm kız çocuklarına verilmiş bir cesaret. Ve sen bütün bu zaferi bir kadının giysisi/iç çamaşırıyla alakalı bir şakaya indirgiyorsun. Gündelik cinsiyetçilik burada bir salgın halinde ve Dişi Aslanlar daha iyisini hak ediyor.”
Gary Lineker 14 Ekim 1987’de oynanan 8-0’lık İngiltere-Türkiye maçında üç gol atmıştı. Fotoğrafta arka plandaki oyuncumuz Tanju Çolak, sağdaki oyuncumuz ise 2014’te hayatını kaybeden Ali Çoban
Bir başka kullanıcı, “Kadınlar sizin yapamadığınızı yaptı ve sen onların zaferini bir sütyen şakasına indirgedin. Kadın düşmanlığın ve kıskançlığın sana ihanet ediyor” ifadelerini kullanıyordu.
Gelen tepkilerin ardından Lineker tweet’i sildi ancak özür dilemeyi reddetti. Kadına yönelik şiddetle mücadele eden Nia’ın yöneticisi Karen Ingala Smith’in “Lütfen şu an silinmiş olan kötü muhakeme eseri tweet’inize gelen cinsiyetçi yanıtlar için özür dileyin ve bu mesajları kınayın” çağrısına yanıt veren Lineker, “Kutlamayla alakalı bir kelime oyunu yaptım sadece. Burada sürekli öyle saçmalıklar yapıyorum, buna erkek futboluyla ilgili konular da dahil. Birçok insan maçı izlemeyip bağlamı kaçırdığı için tweet’i sildim” ifadelerini kullandı.
Maç sonrası eleştirilerden yayıncı kuruluş BBC de nasibini aldı. Kanalın kadınların zaferinin görüntülerini tamamen erkeklerden oluşan Kasabian grubuna ait bir şarkı eşliğinde yayınlaması Twitter kullanıcılarını kızdırdı. Bir kullanıcı, “Turnuvayı kapatmaya uygun hiç mi kadın sanatçı yoktu BBC?” diye sordu.
ŞAMPİYONLUĞU GETİREN SÜTYENLER
Tartışmalar bir yana, Kelly’nin ve takım arkadaşlarının giydikleri sütyenlerle ilgili oldukça ilginç bir detay da ortaya çıktı.
The Guardian’ın haberine göre, Euro 2022 öncesi meme biyomekaniği uzmanları, futbolcuların müsabakalar sırasında azami rahatlıkla mücadele verebilmeleri ve ihtiyaç duydukları göğüs ve sırt desteğini alabilmeleri için her sporcuya özel sütyen reçete etti. Uzmanların elindeki verilere göre, bu sütyenler, sporcuların performanslarında da iyileşme sağladı.
Projeye liderlik eden isim olan Porthsmouth Üniversitesi’nden Prof. Dr. Joanna Wakefield-Scurr, gazeteye yaptığı açıklamada, “Eldeki deliller bize spor sütyenlerinin performans, rahatlık ve sağlık açısından faydaları olduğunu gösteriyor. Spor yapan kadınlar için ayakkabılar kadar önemli olduklarını söyleyebiliriz” diye konuştu.
Pazartesi günü gazetecilere yaptığı açıklamada Kelly, “Ayakkabılarımı, formamı ve muhtemelen sütyenimi çerçeveleteceğim – kesinlikle her şeyi!” diye konuştu.
Wakefield-Scurr ve çalışma arkadaşları, İngiltere Spor Enstitüsü’nün (EIS) iş birliği ile 2021 yazında gerçekleştirilen Tokyo Olimpiyatları ve Paralimpiyatları öncesi de 112 atlete benzer şekilde sütyen reçeteleri yazmıştı. Bu müdahale öncesinde sporcuların çoğu üzerlerine tam oturmayan, gevşek sütyenler kullanıyordu. Yeterli destek sağlamayan bu sütyenler nedeniyle birçok sporcu memelerinde rahatsızlık ve ağrı hissettiğini belirtiyordu.
Sporcuların yüzde 87’si, reçete edilen sütyeni kullanmaya başladıktan dört hafta sonra yapılan ikinci görüşmede bu değişiklikten fayda sağladığını söylemişti. Sporcuların yüzde 17’si ise sahadaki performanslarının arttığını bildiriyordu.
Wakefield-Scurr, “Bu bizi çok sevindirdi çünkü atletler sahadaki performanslarında bir fark olduğunu fark etmişti ve bu fark sütyenlerini değiştirmelerinin sonucuydu” diye konuştu.
Kelly’nin kutlamasına destek verenlerden biri de 20 yılı aşkın zaman önce benzer bir kutlama yapan Brandi Chastain’di. 1999 Dünya Kupası’nda Çin karşısında ABD’yi zafere ulaştıran golün sahibi olan Chastain de zaferi formasını çıkarıp siyah spor sütyeniyle kutlamıştı. Bu kutlama o kadar ünlü oldu ki California’da bulunan Rose Bowl Stadyumu’nun dışına Chastain’in heykeli dikildi.
Kelly’nin kutlamasına destek verenlerden biri de 20 yılı aşkın zaman önce benzer bir kutlama yapan Brandi Chastain’di. 1999 Dünya Kupası’nda Çin karşısında ABD’yi zafere ulaştıran golün sahibi olan Chastain de zaferi formasını çıkarıp siyah spor sütyeniyle kutlamıştı. Bu kutlama o kadar ünlü oldu ki California’da bulunan Rose Bowl Stadyumu’nun dışına Chastain’in heykeli dikildi.
YANLIŞ SÜTYEN HER ADIMDA 4 SANTİMETRE KAYBETTİRİYOR
Spor sütyenleri genel olarak ikiye ayrılıyor. Birinci gruptakiler memeleri göğse bastırmak suretiyle hareketliliği azaltmaya çalışırken, memeleri iki ayrı kupun içine yerleştirerek desteklemeye çalışan sütyenler de var.
Wakefield-Scurr, futbolda genellikle ilk gruptaki crop top benzeri sütyenlerin kullanıldığını belirterek, “Küçük memeli sporcularda bu türler etkili olabiliyor. Ama bir de hibrit modeller var, crop top gibi görünüyor ama içi biraz daha destekli. Chloe’nin giydiği sütyen böyle bir şeydi. Önden bakınca crop top gibi görünüyor ama içinde daha fazla yapısal destek var” diye konuştu.
Wakefield-Scurr’ün altını çizdiği bu destek çok önemli. Çünkü tam oturmayan bir sütyen giymek, meme ağrısı, dokularda sarkma ve ciltte tahriş gibi çeşitli sorunlara neden olabiliyor. Araştırmacılara göre memeler yapılan sporun türüne göre hareket halindeyken 15 santimetreye kadar zıplayabiliyor. Üstelik tam oturmayan bir sütyenle koşmak kadınların adımlarını 4 santimetreye kadar kısaltabiliyor. Bir maraton koşusunu düşündüğümüzde aradaki fark 1,5 kilometreyi buluyor.
Wakefield-Scurr şöyle devam etti:
“Araştırmalarımızın bir kısmı, tam oturan bir sütyen giymenin vücudun üst kısmındaki kas hareketlerinde azalma sağladığını gösterdi. Bu da antrenman yaparken biraz daha geç yorulmak anlamına geliyor. Bir başka deyişle spor yaparken memelerinizin çok fazla hareket ettiği durumlarda vücudunuzun üst kısmı bu hareketi durdurmak için daha fazla çabalıyor.”
DİŞİ ASLANLAR’A ÖZEL EĞİTİM VERİLDİ
Euro 2022 öncesi Dişi Aslanlar’a genel bir meme ve sutyen eğitimi verdiğini ve birebir görüşmeler yaptığını da belirten Wakefield-Scurr, “Sütyen ihtiyaçlarını konuştuk, spor sütyenleriyle yaşayabilecekleri sorunlara değindik. Ardından da hepsine spor sütyenleri reçete ettik. Herkesin Chloe’nin üzerinde gördüğü sütyen de onlardan biriydi” dedi ve ekledi:
“Aslında bunlar piyasada satılan sütyenlerdi. Ama sporcuların bu sütyenleri kendilerine nasıl uyduracakları ve kendilerine en uygun tarzlar konusunda bilgi almaktan memnun olduğunu gördük. Piyasada elit sporcuların işine yarayacak gerçekten iyi ürünler var. Ama mesele sporculara bu ürünler arasından seçim yapmalarına yardımcı olmak.”
İskoçya Hokey Milli Takımının kaptanı Sarah Robertson da Tokyo Olimpiyatları öncesi Wakefield-Scurr ve ekibinden eğitim alan sporculardandı. Kendisinin büyük memeli bir kadın olduğu için bu konuda genç yaşta bilgi edinmek zorunda kaldığını ama halen öğreneceği şeyleri olduğunu vurgulayan Robertson, Telegraph’a yaptığı açıklamada, bu eğitim sayesinde özellikle genç sporcuların kendi bedenleri konusunda ne kadar bilgisiz olduğunu anladıklarını söyledi ve ekledi: “Kızlardan kaçının hokey gibi vücudu zorlayan bir spora uygun sütyenlerle ilgili genel kuralları bilmediğini görmek inanılmazdı.” Milyonların izlediği bu tür spor etkinliklerinde sahaya çıkarken rahat olmanın ve destekleyici bir şeyler giymenin önemine de dikkat çeken Robertson “Bence mental etkisi de fiziksel etkisi kadar önemli” diye konuştu.
EIS Tıbbi Hizmetler Direktörü ve Futbol Birliği (FA) Profesyonel Kadın Sporculardan Sorumu Tıbbi Yöneticisi olan Dr. Pippa Bennett da The Guardian’a şunları söyledi: “EIS, Dişi Aslanlar’la doğrudan birlikte çalışmamış olsa da FA’in tıpkı EIS gibi kadın sporcuların sağlıkları üzerinde çalışmayı bir öncelik haline getirmiş olmasını görmek çok güzel.”
Zira memelerin rahatlığı ya da rahatsızlığı, kadın sporcuların kariyerleri için dahi belirleyici bir faktör. Büyük memeli sporcuların bazıları bu yüzden sporu bırakmak zorunda kalırken bazıları da meme küçültme ameliyatlarıyla yaşadıkları rahatsızlığa çözüm bulmaya çalışıyor.
GENÇ KIZLARI SPORDAN SOĞUTUYOR
Durumun bir de amatör sporcularla ilgili boyutu var. Araştırmalara göre meme ölçüsü kız çocuklarının ve genç kızların spor yapma kararını etkileyen en önemli faktörlerden biri.
Araştırmalar büyük memeli kadınların sporda geçirdiği sürenin küçük memeli akranlarına oranla yüzde 37 daha az olduğuna işaret ediyor.
Çocukken başladığı sporu ergenlikten sonra bırakma kararı olan kızların yüzde 46’sı kararın gerekçesi olarak memelerinin büyümesini gösteriyor.
St. Mary’s Üniversitesi’nde kadın sağlığı üzerine araştırmalar yapan Dr. Nicola Brown, bu konudaki eğitimsizliğin kadınları ve kızların spor yapmaktan kaçınmasına neden olduğunu söyledi.
Fiziksel rahatsızlıkların yanında psikolojik rahatsızlıklar da yaşandığını söyleyen Brown, “Özellikle de ergen kızlar. Beden eğitimi derslerinde oğlanların ne düşüneceğinden kaygılanıyorlar, bu yüzden derslere bile katılmıyorlar” dedi.
Brown şöyle devam etti: “İnsanlar meme ağrısının ya da gereksiz hareketliliğin kader olduğunu düşünüyor ama bunları azaltmak için yapabileceğiniz çok şey var. Eğer kızları daha genç yaşta meme desteği ve vücuda oturan sütyenler konusunda eğitebilirsek, memelerle ilgili tartışmaları da normalleştirebiliriz. Evet, memeler hareket eder ve bu utanılacak bir şey değildir.”
DOĞRU SPOR SÜTYENİ NASIL SEÇİLMELİ?
Kelly ile diğer Dişi Aslanlar’ın başarısı, birçok genç kadın ve kızı yeşil sahalara adım atmaya heveslendirmenin yanında spor sütyen satışlarında da bir patlama yaratmış gibi görünüyor. Satışların geçtiğimiz hafta sonundan bu yana yüzde 140 arttığı, Kelly’nin üzerindeki markanın spor sütyenleriyle ilgili Google aramalarının ise neredeyse 10 katına çıktığı belirtildi.
Peki yeterli desteği sağlayan bir spor sütyeni nasıl seçilmeli?
Wakefield-Scurr’e göre her kadının memesi büyüklük, şekil ve yapı itibarıyla farklı olduğundan bir kadına uyan sütyen herkese uyacak diye bir şey yok. Aynı şey spor sütyenleri için de geçerli. Memeleri bastıran sütyenler, zıplamayı azaltmak amacıyla esnek kumaşlardan yapılıyor. Ancak meme dokusu aslında bastırılabilir özellikte değil. Sütyen sadece dokunun yerini değiştiriyor.
Wakefield-Scurr, “Bununla başa çıkmak için bu tür sütyenlerde bol miktarda elastik madde bulunuyor, bu sayede epey esnek oluyorlar” dedi.
Bu tür sutyenler düşük yoğunluklu aktiviteler yapan küçük memeli kadınlar için uygun olsa da Wakefield-Scurr, sporda bu ürünlerin kullanılmasını tavsiye etmediğini belirtti. Kuplu ya da hibrit modelleri tavsiye eden uzman, seçim yapmanın inceliklerini de şöyle sıraladı:
“Sütyeni ters yüz edip daha dikkati bakın. Dışarıdan bakınca hibrit olup olmadığını anlayamazsınız ama tersini çevirdiğinizde ya içindeki kupları ya da 3 boyutlu bir şekil oluşturacak şekilde dikilmiş kumaş parçalarını görebilirsiniz.”
Hangi şekil seçilirse seçilsin sütyenin giyen kişinin solunumunu kısıtlamaması, kupun kumaşının yumuşak ve kırışıksız olması ve meme dokusunun dışarı taşmaması gerekiyor. Bir başka ipucu ise sütyeni denerken kabinde zıplayıp kolları sallamak. Bu noktada yaşanacak ağrı ya da rahatsızlık hissi, o sütyenin doğru tercih olmadığını gösteriyor.