Eser Çetîn*
Ez vê deva dixwazim mijarek grîng a li ser dermanan bigirim dest û pê de herim. Mijara me li gora min pir girîng e ku di nava civakê de pir şaşî û nezanîn hene li ser antîbîyotîkan û bikaranîna wan de. Divê em şaşî û nezanînan ji nav xwe derxin.
Mirov ji ber pir sedeman dikarin enfeksiyonan derbas bikin û nexweş bikevin. Di mirovan de vîrus, bakterî, parazit û hwd… dikarin bibin sedemên enfeksiyonan. Ji bo wan jî li gora cure û celebên wan hekim dermanan dinivîsin. Antibiyotik jî ji bo nexweşiyên enfeksiyonên bakteriyan deri dayîn. Ji xwe bi nav jî antibiyotik tê wateya Anti-bakteriyel (Dij bakteri). Loma jî dema enfeksiyon ne ji ber bakteriyan be antibiyotik bi kêr nayên.
Heke ji aliyê tabip ve nehatibe pêşniyarkirin divê li gora kêfa xwe mirov antibiyotîkan nexwe. Kesên ji wan re mesken derman hatibe dayîn jî li gora nivîsandina doktorê xwe antibiyotîkên xwe bixwin. Saetên wê divê serast be û berî qedandina tedaviyê divê mirov dev jê bernede.
Halê hazir di roviyên me de florayek me heye. Bi navekî din jê re mîkrobiyata tê gotin. Di vê florayê de cûr be cûr mîkroorganîzma hene. Di floraya me de jixwe bakteriyên kêrhatî û bi fêde jî hene. Mesken bi xwe mirov nexweş naxe. Lê bakteriyên ji derve deri sitendin bi ketina qaweta laşê mirov (îmmunîte) re dikarin bibin sedema nexweşiyan.
Mixabin li ser vê meseleya antîbîyotîkan nêrînên çewt û şaş di nava civakê de pir zêde ne. Pir ji wan dema deri ser tabip bi daxwaza antibiyotikan dest bi gotinê dikin. Pir kes ji bo êşa diranan yekser antibiyotik bikar tînin an jî dixwazin tabip ji wan re antibiyotik reçete bike. Lê antibiyotik ne êşbir û hebên serê êşê ne. Hin ji wan li tabip vedigerin û dibêjin “Xoce te dermanê îltihabê nenivîsandiye”. Mixabin mesken jî tiştekî şaş û pênaseyeke xerab e di nava civakê de.
Ev mînak dikarin bên zêdekirin lê ez bawerim ji bo diyarkirina çarçoveya mijara me bes in. Zêde an jî şaş bikaranîna antibiyotîkan dikare tiştên nebaş bi xwe re bîne. Li ser sıkıntı dema nexweşiyek enfeksiyona vîrusan di mirov de hebe û antibiyotik bixwe wê tu sûd û fêdeyê jê negire û di ser de jî wê tadehiyê li floraya roviyên xwe bike. Di floraya roviyên me de bakteriyên baş hene ku vitaminan çêdikin. Li ser sıkıntıya dema antibiyotik zêde an jî şaş bên bikaranîn çêkirina vitamîna Kyê dikeve talûkeyê. Loma jî hûn çûn ser tabip an jî we nexweş teğin ser tabip pêşniyara nivîsandina antibiyotikan nekin. Jixwe hekim hewcedariyê pê bibîne wê bi xwe bide we.
Xaleke din a girîng a derbarê antibiyotîkan de mesken e ku ger zêde bên xwarin û bikaranîn tabanın sedema tirûş û resîsrantê. Ango êdî kêrhatîbûna wan a di wan kesan de kêm tabana. Her ku diçe laşê mirov êdî bersivê nadin wan cûre antîbiyotîkan û hewce ye yên girantir bên bikaranîn. Konut jî ji bo qaweta laşê mirov tiştekî ne baş e. Yanê îmmunîteya mirov jî pê nebaş tabana û hewcedarî bi bikaranîna dermanên girantir çêdibe. Hêvî dikim em ê li vê meseleya antîbîyotîkan miqate bin û tenduristiya civakê baştir bikin.
*Dr. Pisporê Bijîşkiya Malbatê