İngiltere’de gündemi bir müddettir, ülkeyi neredeyse ikiye bölen çok enteresan bir dava işgal etmiş durumda. Yaşadığı Londra’dan 2015 yılında kaçarak Suriye’ye giden, burada IŞİD saflarına katılan Şamima Begüm isimli genç bayan, elinden alınan İngiliz vatandaşlığını yine almak için hukuk uğraşı veriyor. Verilen bir hakkın, münasebeti ne olursa olsun geriye alınamayacağını toplumda tartışma konusu yapan bir davaya dönüştü süreç.
Her açıdan farklı bir dava hakikaten de. Bir vakitler teröre bulaşmış da olsa İngiliz adliyesi Begüm‘ün vatandaşlıktan atılma kararına üç yıl sonra yaptığı itirazını kabul etmekle, “hukuk“un herkes için uygulanabileceğini göstermiş oldu.
Hukuk etkilenmez
Hukuk bu hakkı tanırken, toplumdaki tartışmalarla ilgilenmiyor alışılmış. İlgilense işin içinden çıkması oldukça sıkıntı olurdu. Zira toplumun bir kısmı Begüm’ün insan ticaretini bir kurbanı olduğunu savunurken, oburu “her ne yaptıysa bilerek yaptı“ diye vatandaşlığının tekrar verilmesini istemiyor. Bu çeşit davalar toplumda hâkim olan kodun ne olduğunu ortaya koyması açısından da faydalı aslında. Hislerin ne kadar tesirli olduğunu, halk dediğimiz kavramın “empati“ eşiğinin yüksek ya da düşük olup olmadığını anlamaya da yaryabilirler.
Destekçileri, bir IŞİD militanıyla evlendirilen, İngiltere’ye dönmesine izim verilmediği için de hala Suriye’nin kuzeyindeki bir kampta kalan Begüm’ün “terörist değil, kusurlu motivasyonlarla yetiştirilmiş bir kurban“ olduğunu savunuyor. Avukatı Samantha Knights de, mahkemede Begüm’ün “kararlı ve tesirli bir IŞİD propaganda makinesi tarafından evvelce var olan bir rotayı izlemeye, bir IŞİD savaşçısıyla evlilik yapmaya ikna edilen 15 yaşında bir İngiliz çocuk” olduğunu anlattı.
Begüm’ün Kanadalı bir casus tarafından Suriye’ye kaçırıldığı savları gündeme gelmişti bir orta. The Sunday Times gazetesinin eski güvenlik muhabiri Richard Kerbaj’ın “The Secret History of the Five Eyes“ isimli kitabında Begüm ile iki arkadaşının hem IŞİD hem de Kanada istihbaratı için ikili casus olarak çalışan bir kaçakçı tarafından Suriye’ye kaçırıldığı yazılıdır. Kerbaj, casusun rolünün İngiltere hükümeti tarafından örtbas edildiğini argüman ediyor kitabında.
Parlamentoda Suriye’de insan kaçakçılığı yapan İngilizlerle ilgili kurulun başkanlığını da yapan Kalkınma Bakanı Andrew Mitchell, The Telegraph gazetsinde kaleme aldığı bir yazıda Begüm’ün “uluslararası bir terörist değil, insan ticareti mağduru bir çocuk” olduğunu kabul ederek, İngiltere’ye gelme müsaadesi verilmesinin “ahlaki açıdan yapılacak en gerçek şey” olduğunu savundu. Bakın, bu muhafazakar, pek de yabancı dostu sayılmayacak bir siyasetçidir. Öfkeyle, intikamcı bir tavırla yaklaşmıyor soruna.
Sadece Mitchell değil, gazeteci James Brownsell da Begüm’ü Suriye’de bırakmanın “sadece iğrenç olmakla kalmayıp, İngiltere güvenliği için de tehdit“ olduğunu vurgulayarak İngiltere’nin Begüm için “sorumluluk taşıdığını, genç kızın hak ettiği adaleti sağlaması gerektiğini” yazdı.
Bilerek katıldı diyenler de var
Öte yandan bazıları de Şamima Begüm’ün kendi isteğiyle Suriye’ye kaçtığını, IŞİD’de yer almanın ilahi bir vazife olduğuna inandığını ileri sürerek “vatandaşlık hakkının bir daha verilmemesini“ savunuyor. İçişleri Bakanlığı’nın avukatları da Begüm’ün vatandaşlığı iptal edilmeden evvel verdiği birçok röportajda “IŞİD’e katılmaktan pişmanlık duymadığını“ söylediğini sav ederek Begüm’ün avukatlarına karşı çıkıyor. Bakanlık avukatları Begüm’ün “IŞİD‘den sahiden kopmak istediğinden değil, yalnızca kendi güvenliğinden kaygı ettiği için kaçtığını“ da mahkemede lisana getirdi.
İngiliz iç istihbarat örgütü MI5 tarafından yapılan bir değerlendirmede, IŞİD’in denetimindeki bölgelere seyahat eden bireylerin “radikalleşecekleri”, geri döndükleri takdirde “İngiltere için ulusal güvenlik tehdidi oluşturacakları” ileri sürülmüştü.
Mahkemeden ne tıp bir karar çıkacağı kısa mühlet sonra aşikâr olacak. İddianameyi de savunmayı da dinledi mahkeme, karar vermesi uzun sürmez. Kararın ne olacağı inanın beni ilgilendirmiyor. Doğal ki Begüm’e vatandaşlık hakkının yine tanınmasını isterim. Beni asıl ilgilendiren, bir “suçlu“nun da haklarının olabileceğini toplumun büyük bir kısmının biliyor olması. Adalet duygusu gelişmiş bireylerden oluşmuş bir toplumda hukuk istese de yanılgı yapamaz.
Yargılama boyunca “terörist“ olmakla suçlanan Şamima Begüm’ün toplumun hatırı sayılır bir bölümünce “kurban“ kabul edilerek, ne yapmış olursa olsun “vatandaşlık“ üzere temel bir haktan yoksun bırakılmaması gerektiğinin vurgulanması çok öğretici sahiden. “Suçlu“nun içinde bulunduğu ruh halini, onu cürüm işlemeye iten nedenleri hesaba katmadan yapılan bir yargılama ne kadar gerçek olabilir?
Gerçek hukuk, insan aklının/vicdanının hoşluklarından biridir. Uygulayabilen ülkelere ne keyifli.
Vatandaşlarına da olağan.