Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk İdeolojisi ve Sosyolojisi Ana Bilim Kolu Hekim Öğretim Üyesi Dilara Buket Didin, Barbie bebeklerin değişimini ve kapitalizmin eseri olarak bu değişimin gerisindeki nedenleri kıymetlendirdi.
1959’DA BİRİNCİ SEFER TANITILDI
Barbie’nin, ABD’li oyuncak üreticisi Mattel şirketi tarafından birinci kere 9 Mart 1959’da tanıtıldığını aktaran Didin, firmanın birinci 30 yılda 500 milyona yakın satış yakaladığını, bu sayının 5 senede 800 milyona ulaştığını söyledi.
Didin, “Büyük kocaman gözlü eski bez bebekler gerçeklikle çok örtüşmüyor lakin kız çocukları Barbie bebeğe baktığında yeniden de Barbie gerçekle daha örtüşüyor. Bu yüzden Barbieler tercih ediliyor.” dedi.
.
SARIŞIN BARBIE’DEN KIVRIMLI BARBILERE
Barbie’nin çıkış yıllarında beyaz ciltli, sarışın ve mavi gözlü olarak tek tipte tasarlanmasının, Avrupalı görünüşü simgelediği ve ulaşılması imkansız ülkü beden ölçüleriyle bu görünüşü üstünlük olarak sunduğu istikametindeki tenkitlere işaret eden Didin, satışlarının düşmesiyle Barbie’nin görünümünde de değişikliğe gidildiğini tabir etti.
Barbie’nin satışlarının 2012’den 2017’ye yüzde 20 düştüğünü lisana getiren Didin, “Satışlardaki bu süratli düşüş sonrası ikonik bebek, dikkat cazip değişim geçirmeye başladı. 2016’da satışa çıkan koleksiyonda 4 farklı beden tipi, 7 farklı cilt tonu, 22 farklı göz rengi, 24 farklı saç tarzı, sayısız kıyafet ve aksesuara sahip bebekler vardı. Barbie, artık tek bir vücut tipinde değil, daha gerçekçi oranlara sahip minyon, uzun ve kıvrımlı bebekler üretildi.” bilgilerini verdi.
Didin, Barbie’nin cilt, göz ya da saç renginin değiştirilerek piyasaya sunulmasının yahut çeşitli etnik kökenden bebeklerin tanıtılmasının, zihinlerdeki Avrupai imgeyi değiştirmekten fazla ticari olduğunun altını çizerek, “Mattel, farklı etnik kökenden müşterilerinin taleplerini de yerine getirerek, azamî kar elde etmek istiyor. Bu da sonuçta şirket için epeyce doğal bir hedef.” formunda konuştu.
.
“HALA ÇİLLİ VE ÇARPIK DİŞLİ OLAMAZSIN”
Barbie’ye yönelik feminist tenkitlere de değinen Didin, bu tenkitlerin, bebeklerin yalnızca hoşluk ve kadınsılığı söz etmesinin yanı sıra bayanı, yapay olarak tanıtıp metaya indirgemesi ve tüketim çılgını bilinçsiz varlıklar olarak göstermesi ekseninde toplandığına vurgu yaptı.
Bu kapsamda 2015’te Barbie’nin birinci defa düz ayakkabı giydiğini aktaran Didin, “56 yıldır topuklu ayakkabı giyen Barbie’ye 2015’te birinci defa düz ayakkabılar giydirildi ve Barbie artık babet ya da spor ayakkabı giymeye başladı.” sözünü kullandı.
Didin, tıpkı yıl Barbie’ye yeni reklam çalışması da yapıldığını belirterek, “Reklamın başlığı şuydu ‘Olasılıkları hayal et.’ Bu reklamda birçok genç kız yetişkinlerin mesleklerinde rol alıyor, öğretmen, kadro koçu, veteriner oluyor ve reklamın sonunda genç kızların kendi ortalarında Barbie ile oynadıkları gösteriliyor. Verilen bildiri şu, ‘Bir kız Barbie ile oynarken olabileceği her şeyi hayal eder.’ Bu manasıyla her şey olabilirsiniz sloganıyla reklam sonlandırılıyor.” değerlendirmesini yaptı.
Mattel’in 2020’de birinci kere engelli Barbie tasarladığının altını çizen Didin, “Bu kadar çok değişime karşın feminist düşünürler hala Barbie’nin kat etmesi gereken çok yol olduğunu söylüyor.” halinde konuştu.
Didin, “Barbie, ‘Her şey olabilirsin’ diyor ancak hala şişman olamazsın, çilli, kemerli burunlu, çarpık dişli olamazsın. O Barbielere baktığımızda minyon da olsalar hala çok hoşlar, burunları hokka üzere, çilleri yok. O yüzden diyorlar ki ‘Bu her şey olabilirsiniz sloganları filan büsbütün kapitalist emellerle çıkarılmış şeyler.’ Açıkçası ben de buna katılıyorum zati aksi de şirketlerin tabiatını reddetmek olacaktır.” görüşünü paylaştı.
.
“KENDİ AYAĞINA SIKMIŞ OLUR”
Barbie’nin erkek versiyonu olarak tasarlanan Ken’in son günlerde toplumsal medyada dolaşan gebe imajlarına de dikkati çeken Didin, “Mattel firması gebe Ken üretecekleri tezini yalanladı lakin şayet nitekim bu türlü bir şey çıkarmak isteseydi kendi ayağına sıkmış olurdu zira bu kapitalist maksatlarına asla hizmet etmiyor. Beşerler bu ataktan sonra Barbie’ye negatif tutumla yaklaşabilirdi zira o noktadan sonra firmanın siyasi ideolojiyi temsil ettiğini söyleyebilirdik.” sözünü kullandı.
Didin, Ken ve Barbie ile oynayan bilhassa kız çocuklarının kendi fizyolojik yapılarına uygun olan hamileliği bir erkekte görmesinin önemli sorunlara neden olabileceğine işaret ederek, “Ben bunun çocuklarda önemli travmatik sonuçları olabileceğini düşünüyorum.” yorumunu yaptı.
Kişinin vücut algısının, gerçekte nasıl göründüğü ile ilgili olmadığını vurgulayan Didin, “Beden algısı, subjektif bir değerlendirmedir. Gerçekle uyumlu olmak zorunda değildir. Vücut algısı, kişinin ebeveynlerinin tavırlarından, erken yaş tecrübelerinden, hisler yahut ruh halleri üzere içsel ögelerden ve öteki faktörlerden etkilenmesine yahut güzelleşmesine tabidir.” dedi.
Didin, vücut algısının çağa ve topluma nazaran değiştiğini tabir ederek, “Eski çağlarda tanrıçalar çok kilolu ve bu halleriyle beğeni toplarken, günümüzde bayanlar ince ve narin vücuda özendiriliyor. Kilolarına dikkat edenlerin vücutlarını ve kendilerini sevdikleri, buna bağlı olarak da benlik hürmetlerinin yüksek olduğu düşünülüyor. Olumlu algı bayanlar için ince vücuda sahip olmakken erkekler için ise kaslı, sportmen beden yapısı.” diye konuştu.
AA