Abdullah Gül, KARAR müellifi Mehmet Ocaktan’a konuştu.
Gündeme ait değerlendirmeler yapan Gül, en çok hayret ettiği şeyin enflasyonun hafife alınması olduğunu söyledi. Gül, “En çok hayret ettiğim şey enflasyonun bu kadar hafife alınması. Kararlı gayret için artık son vakit. Enflasyonun nasıl büyük bir bela, ahlaksızlık ve kamu hırsızlığı olduğu idrak edilmezse uğraş olmaz” tabirini kullandı.
Bürokraside yanlışların çoğaldığını tabir eden Gül, “AK Parti’nin birinci periyodunda bütün bürokraside mesleklerinde yetişmiş beşerlerle çalıştık. Artık sapma görüyorum. Artık değerli makamlarda mesleğinden çok siyasi geçmişi öncelikli beşerler var” dedi.
Erdoğan’ın yerinde olsa ne yapacağını söz eden Gül, “Benim yapacağım iş, finans ve iş etraflarının, herkesin ‘Helal olsun çok gerçek insanları buldu ve vazifeye getirdi’ diyebileceği bir takımı kurmak olur ve bu takımın de kararlı formda çalışması için müsaade eder, yetkiyi veririm” tabirini kullandı.
Öte yandan Gül, AKP’yi eleştirerek, “Partinizi bir din partisi üzere sunmaya başlarsanız yanlışlıklar dine atfedilir” dedi.
Yazının tamamı ise şöyle:
Sonuçları itibariyle çok olumsuz bir tablo görünüyor ama sizce Türkiye’de başkanlık modeli sahiden hakikat uygulanabilir miydi? Sistemin geride kalan 4 yılını nasıl değerlendiriyorsunuz?
“Cumhurbaşkanı olduğum devirde parlamenter sistemin Türkiye için daha uygun olduğunu daima söyledim. Lakin kategorik olarak da başkanlık sistemine karşı olmadım. Bugünkü anayasa yapılırken aslında bütün kuvvetler bir elde nasıl toplanır gayesiyle yapıldı ve bu türlü bir isteğe karşı bu anayasa dizayn edilmiş oldu. Hasebiyle bu türlü bir anayasa yapılırken Türkiye’nin en uygun hukukçularının, en uygun anayasacılarının çalışarak ortaya çıkardığı bir doküman olmadı. Elbette bu çok üzücü. Zira anayasa en üst, kuşatıcı ve bağlayıcı bir evraktır. Anayasalar yalnızca bir periyodu, bir kişiyi ilgilendiren değil, ondan sonraki devirleri, iktidarları, idareleri de bağlar. Getirdiği yetkileri anayasayı yapanlardan sonrakiler de uygulayacağı için çok dikkatli ve kozmik kriterleri temel alarak yapılması gerekirdi.”
Bunun yanında muhalefet parlamenter sistem ile ilgili çalışmalar ve açıklamalar yapıyor, nasıl görüyorsunuz?
Başbakanlık, dışişleri bakanlığı ve cumhurbaşkanlığı vazifelerinde yer aldığınız AK Parti iktidarları 2011 yılına kadar çok değerli başarılara imza attı. AK Parti’ye karşı olanlar da, herkes, bunu takdir ediyor. Lakin bir müddettir bu trend kaybolmuş durumda. Bunun sebebi sizce ne olabilir?
“AK Parti’nin kuruluş çalışmalarına, evraklarına, seçim beyannamelerine, birinci hükümet programımızdaki demokrasi, hukuk, iktisat, insan hakları ve dış siyaset bahislerine bakışımıza baktığımızda ben bunların hâlâ taze ve Türkiye için geçerli olduğuna inanıyorum. En büyük ayrıcalığımız da her makamda ve mevkide liyakatli beşerlerle çalışmamız oldu. Demokrasilerde sizin dünya görüşlerinize uygun bireyleri kurallar çerçevesinde en üst makamlara getirmek sizin hakkınız oluyor fakat liyakat aslı çerçevesinde olmak kuralıyla. Bizim birinci devirde yaptığımız şey de buydu. O vakit bütün bürokraside meslek mesleklerinde yetişmiş, başarılarıyla dikkat çekmiş şahısları getirdik ve onlarla çalıştık. Onlar da daima doğruları yaptılar. Başarımızda bürokrasinin büyük katkısı oldu. Doğrusu sapmayı burada görüyorum. Artık kıymetli makamlarda mesleksel mesleğinden çok siyasi geçmişi öncelikli beşerler var.”
Kariyeri, liyakati önemsiyorsunuz ancak olağanda AK Parti iktidara gelirken beklenti şuydu; “İşte bunlar gelecekler, her tarafı birtakım İslamcılarla dolduracaklar, diğerlerine kapıları kapatacaklar.” Bu türlü bir kanaat vardı. Halbuki dediğiniz üzere AK Parti o devirde sahiden işin ehli kimse, liyakat sahibi kimse onları daha çok vazifeye getirdi ve muvaffakiyet da galiba biraz buradan. Artık o yol biraz tahrip oldu üzere.
“Yönetimde genel olarak şöyle iki stil vardır; birincisi, siyasetçi bir hususta kesin kararı vermeden evvel o hususu kapsamlı bir halde kendi bürokrasisi en ayrıntılı formda çalışır ve belgeyi siyasetçinin önüne getirir, ona nazaran karar verirsiniz. Diğer bir yol de siz siyasetçi olarak bir husus hakkında talimat verirsiniz, aşağıya da onun doğruluğunu yanlışlığını hiç tartışma hakkı vermezsiniz, onlar da yalnızca o işi kılıfına uydurur. Artık bu türlü olursa yanlışlar çok olmaya başlar. Verimli mi değil mi, önceliği var mı yok mu, bu tip yanlışların çoğaldığını görüyorum.”
Ekonomik kriz toplumun bütün bölümlerini rahatsız eden bir boyuta ulaştı. Kamuoyu araştırmaları da gösteriyor ki ekonomik tablo bu türlü devam ederse Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 2023’te onay alması biraz sıkıntı görünüyor. 2011 yılına kadar bu stil krizlerde olumlu sonuçları herkese gösteren AK Parti bu süreci diğer türlü yönetemez miydi? İktisatta bazen niçin bunu yapmıyorlar, şunu yapsalar düzelecek dediğimiz durumlar oluyor. Neden yapmıyorlar sizce?
“Çok haklısınız. Evvel şunu söyleyeyim, en çok hayret ettiğim şey enflasyonun bu kadar hafife alınması. Enflasyonla çok kararlı, rasyonel, güçlü bir biçimde gayret etmek için artık son vakit. Bundan sonra vakit kalmıyor seçime kadar. Yani birinci öncelik bu olması lazım. Enflasyonun ne olduğunu, enflasyonun nasıl büyük bir bela, kötülük, ahlaksızlık, hastalık olduğu ve bir kamu hırsızlığı olduğu sahiden idrak edilmezse enflasyonla amansızca bir uğraş içerisine girilemez. Artık baktığımda bunun farkında olunulmadığını görüyorum. İçinde yaşadığımız bu yüksek enflasyon palyatif, çeşitli taktiksel formüllerle asla yenilemez, bunlar enflasyonu ve yan tesirlerini daha da azdırır. Sizin söylediğiniz üzere, iktidar için bir seçim yenilgisi kelam konusu olursa bunun en büyük sebebi enflasyonu hafife almak olur. Bundan 2 ay kadar evvel açıklanan son ulusal gelir tabloları, fiyat, maaş ve sabit gelirlilerin toplam ulusal gelirdeki hisselerinin ne kadar önemli bir biçimde düştüğünü gösteriyor. Bunun ötesinde karların, rantların, faizlerin, bunların da nasıl arttığını. Bu çok dehşet verici bir şey. Bu orta sınıfın nasıl gerilediğini, bu gelir dağılımının nasıl bozulduğunu, tablolarla, matematiksel biçimde ortaya koyuyor. Bunun bütün müsebbibi enflasyon. Bilhassa dini pahaları önemseyen iktidarların iktisat siyasetlerinde yalnızca faizi düşük düzeyde tutmak maksadıyla değil, başka kötülüklerden de halkı koruyabilmeleri için enflasyonu birinci öncelik olarak gözaltında tutmaları gerekir. Dünyada enflasyonun % 6-7 olduğu ülkelerde inanılmaz seferberlik varken Türkiye’nin daha büyük bir gayret içerisine girmesi gerektiğine inanıyorum. Birinci kaide bununla gayret edecek takımın, yani iktisat ve finanstan sorumlu takımların içeride ve dışarıda kredibilitesinin, inancının oluşturulması lazım.”
Tam burada Naci Ağbal Merkez Bankası’nın başına getirildiği vakit, Lütfi Elvan’da Hazine ve Maliye Bakanı olmuştu, bir gün sonra sayın cumhurbaşkanı dedi ki “Çok yanlışsız bir iş yapmışız ki dış dünyada da içeride de bir inanç havası oluştu.” İktisat zati temel itibariyle itimat problemi. Buna karşın niçin 3 ay bile sabredilemedi?
Peki şu an Merkez Bankası enflasyonla uğraş konusunda hükümete yardımcı oluyor mu?
“Çok üzücü ki tam bilakis, kanunla birinci misyonu ülkede finans istikrarını sağlamak olan banka, güya bu türlü bir yasal sorumluluğu yokmuş üzere davranıyor. Finans istikrarı enflasyonun en düşük düzeyde tutulması demek. Yani ekonomik faaliyetlerde karar alınırken enflasyonun dikkate alınmayacak kadar düşük düzeyde olması demek. Merkez Bankası temel sorumluluğunu unutmadan büyüme ve istihdam siyasetlerine dayanak verirse o vakit hükümete yardımcı olur ve başarısına katkı sağlayabilir. Doğrusunun yapılabilmesi için siyasi direktiflerden Merkez Bankası’nın bağımsız olması gerekir. İnanç ve inandırıcılığın kaybedilmesindeki en büyük faktör bu.”
Seçim geliyor, diyelim ki Erdoğan’ın yerinde siz olsanız, baktınız iktisat bu kadar berbata gidiyor, bu biçimde bu durumdan çıkamam dersiniz herhalde?
“Benim yapacağım iş, finans ve iş etraflarının, herkesin ‘Helal olsun çok hakikat insanları buldu ve vazifeye getirdi’ diyebileceği bir grubu kurmak olur ve bu takımın de kararlı halde çalışması için müsaade eder, yetkiyi veririm. Şimdiye kadar dünyada enflasyon sorunu birinci kez yaşanmıyor ki, iktisat tarihine bakıldığında hangi ülkeler nelerle karşılaştı, ne makaleler yayınlandı, ne teoriler var, daha evvel enflasyonla nasıl gayret edildi ve nasıl bu durumlardan çıkıldı, bütün bunları bilen sağlam bir grubu iş başına getiririm ve gerisine da siyasi gücü koyarım. Siz bunu deklare edin, inanın enflasyon bugünden düşmeye başlar. Siz iş adamı olsanız ve inansanız ki bir sene sonra her şey çok düzgün olacak, bugün ne yaparsınız? Yarışa girersiniz, kâfi ki bir sene sonra her şeyin güzel olacağına inanın. Yoksa teknik bir sürü buluşlarla, onun külahı buna bunun külahı ona, bunların hepsi pansuman şeyler, bunların hepsinin yan tesirleri var, büyük farklı sorunlar ortaya çıkarıyor. Bir sorunu kapatayım derken öteki bir yerden açık veriyorsunuz. Ancak asıl olması gereken sade halde enflasyonla uğraş edeceğim diye programı ilan edip bunu da çok kararlı halde uygulamak. Bunları yalnızca seçim kazanıp kaybetme derdinin da ötesinde Türkiye’nin geleceği açısından bakmak lazım. Zira şayet hakikat işler yapılmaz, gelecek yılki seçim için popülist siyasetler yapılır, yanlış harcamalar içerisine girilir ve ekonomik göstergeler açık saklı çok daha negatif durumlara gelirse, Türkiye’nin gelecek kuşaklarını etkileyecek bir durum ortaya çıkar. Kim iktidar olursa olsun Türkiye dünyadan daha da kopar ve geriye düşer. Toparlanması da daha güç ve maliyetli olur. Türkiye kaybeder, gelecek jenerasyonlar, hepimiz kaybederiz.”
Dinin siyasette araçsallaştırılmasını nasıl değerlendirirsiniz? Ya da dinin tümden siyasetten arındırılması da tahminen yanlışsız değil, bu bahiste siz neler düşünüyorsunuz?
“Dini büsbütün hayatın dışında tutmak diye bir şey gerçekçi değil. Burada değerli olan şey şu, dini bir araç olarak kullanmaktan uzak durmak. Zira din, vakitlerin, yerlerin çok ötesinde bir konu, inanç. Siyaset ise konjonktürel bir yapı. Siyasetin tabiatında muvaffakiyetler olduğu kadar başarısızlıklar da var, bazen beyaza bilerek siyah deme durumları kelam konusu. Şayet kendinizi bir dinin temsilcisi yahut partinizi bir din partisi üzere sunmaya başlarsanız bütün bu yanlışlıklar, noksanlıklar sonunda dine atfedilir. Bu çok tehlikeli bir durum. Bu dinin anlatılmasına da, bildirisine de en büyük ziyanı veren büyük bir sorumsuzluk olur. Yapacağınız şey, din özgürlüğünün önünde hangi pürüzler varsa kaldırmaktır. Bunun ötesinde dinin rastgele bir biçimde araçsallaştırılmasına asla fırsat vermemek gerekir. Hasebiyle bu çok hassas bir mevzu, tarihte de bunun örnekleri çok.”