Biz Kürtler her yıl Dünya Anadil Günü olan 21 Şubat’ı çeşitli etkinliklerle kutluyoruz. Bilhassa 2000’li yıllardan sonra sivil-demokratik anadil gayretinin gelişmesi ile birlikte, Dünya Anadil Günü özel manası olan bir gün olarak kutlanmaya başlandı. Bu süreçten evvel çok az kişi bugünün mana ve kıymetinden haberdardı.
Bugünün tarihî manası az-çok biliniyor. Lakin yeniden de birkaç sözcükle 21 Şubat Anadil Günü’nün tarihî art planından bahsetmek gerekiyor. Bugünün ortaya çıkması 1952 yılında anadilleri Bengalce yasaklanan Bangladeşli öğrencilerin direnişi sırasında 5 öğrencinin katledilmesi ile ortaya çıktı. O devir Bangladeş Pakistan’ın sömürgesiydi. Abdül Berket, Refik Udin Ahmed, Abdul Cebbar ve Safiur-rahman isimli bu öğrenciler kendi anadillerinin özgürlüğü için canlarını verdiler.
Bugün evvel UNESCO, daha sonra da 1999 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 21 Şubat’ı Dünya Anadil Günü olarak kabul etti.
Anadil hakları uğraşında ortaya çıkan Dünya Anadil Günü, bugün çok lisanlı, çok kültürlü bir ömrü koruyup geliştirme çabasında değerli bir güne dönüşmüştür. UNESCO bilgilerine nazaran bugün dünya üzerinde 7 bin civarında lisan varlığın sürdürüyor, ama günümüzde bu lisanların değerli bir kısmı yok olma tehlikesiyle karşı karşıya, bu da çok lisanlı, çok kültürlü yaşama dönük çok önemli bir tehdit.
Çok-dili, çok-kültürlü bir ortamda büyüyen bir beşerde çok-yönlü düşünme, anlayış gösterme, uzlaşma hisleri gelişir. Lakin tekrar UNESCO’nun bilgileri öğrencilerin yüzde 40’nın bu haktan mahrum bırakıldığını göstermektedir. Anadilde eğitim yalnızca insanın his ve niyet dünyasının gelişmesi için değil, tıpkı vakitte çatışmasız bir ortak ömür, toplumsal barış ve huzur için de kolaylaştırıcı fonksiyona sahiptir. Birleşmiş Milletler Bilim Kültür ve Sanat Örgütü (UNESCO) bu yıl 21 Şubat Anadil Günü’nün 25 yılını çeşitli etkinliklerle kutluyor.
On yıllardır çeşitli etkinliklerle kutlanan Anadil Günü, UNESCO tarafından ana lisanın ve kültürel mirasın korunması, eğitimin geliştirilmesi için bir mihenk taşı olarak görülmektedir. Ama Türkiye’de Millî Eğitim Bakanlığı hala okullarda kutlanan özel gün ve haftaların içinde Anadil Günü’ne vermekten imtina etmektedir. Bununla da anadilin mana ve kıymetinin okullarda öğrenilmesine, öğrencilerde farkındalığın gelişmesine mani olmaktadır.
Neden? Zira Türk eğitim sistemi tekçilik üzerine kurulmuş. Şayet çocuklar okullarda Anadil Günü’nü kutlarsa, bu hususta farkındalık oluşursa, öğretmen sınıfta Kürtçe konuşmayı yasaklayamaz. Tahminen Kürt çocukları da kendi anadillerinde eğitim talep eder diye korkuyor herhalde Ulusal Eğitim Bakanlığı.
Boşuna dememişler “İhtiyaç keşiflerin anasıdır” diye, bugün Anadil Günü’ne muhtaçlığı olan bakanlık değil, Kürtlerdir. Zira lisanı her gün eriyen, kültürü unutulan onlar. Alanda yapılan anket çalışmaları bu gerçeği bütün çıplaklığı ile ortaya koyuyor. Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi’nin bu ay (Şubat 2025) yaptığı araştırmaya nazaran, 11 yaş altı çocuktan bir tanesi bile anadilini sıklıkla konuşmuyor. Yaş küçüldükçe anadili konuşma oranı düşüyor. Tamda bu yüzden iştirakçilerin ezici çoğunluğu anadillerinin statü sahibi/ eğitim lisanı olmasını istemiş.
Bu yazıyı bir gülmece ile bitirmek istiyorum. Birgün inançlı alım bir şahsiyet Allaha ellerini açarak, “Allah’ım bana konut ver, bana otomobil ver” diyormuş. Oradan geçen bilgisiz bir imam bunu duyunca çok sonlanmış ve adama dönüp, “Allah’tan iman ve itikat istesene!” demiş. Adam ona şu yanıtı vermiş: “Kimin neye muhtaçlığı varsa onu ister, Allah’a şükür benim iman da itikadım da tamdır.”