Hücrelerin süper gücü inceleniyor

Almanya’nın başşehri Berlin’deki Max Planck Moleküler Genetik Enstitüsü’nde çalışan Dr. Aydan Bulut Karslıoğlu, Yeni Şafak’a konuştu. Merkezde 2018’den bu yana Kök Hücre Kromatin Grubu’nun liderliğini yürüten Karslıoğlu, kök hücre biyolojisi üzerine yapılan araştırmaların, şahsa özel tedavi imkanlarının geliştirilmesine büyük katkı sunduğunu söyledi.

Kök hücre biyolojisi ve embriyonik gelişim üzerine çalışan Karslıoğlu, “Embriyonik gelişim hayatın birinci günlerinde ve haftalarında canlıların beden planlarının ve bedenlerindeki bütün dokuların oluşturulma sürecidir. Bu süreç, birçok hücre çeşidini ortaya çıkarabilen kök hücreler üzerinden işler. Kök hücreler de embriyonik gelişimin hangi etabında ortaya çıktıklarına ve bulundukları dokulara nazaran farklılık gösterir. Biz laboratuvarımızda çoğunlukla embriyonik kök hücreleri araştırıyoruz. Bunlar şimdi hiçbir işlevsel doku oluşmamışken beliren, muazzam kapasiteye sahip kök hücrelerdir. Embriyonik kök hücreler yetişkin bedenindeki her hücre tipine dönüşebilirler. Bu özellikleriyle canlılarda yalnızca birkaç gün var olur ve sonrasında misyonu daha özelleşmiş kök hücrelere devrederler” diye konuştu.

Embriyonik kök hücreleri denetim eden ana genlerin keşfiyle birlikte yeni bir sayfanın açıldığını anlatan Karslıoğlu, “Bu, 2006’da yayınlanan ve 2012 yılında Nobel Ödülü’ne layık görülen bir buluş. Nobel Ödülü’nü ne kadar kısa müddette aldığından da anlayabileceğiniz üzere, çığır açan bir buluş. Sıhhat alanındaki en kıymetli tesirinin ise “kişiye özel kök hücre geliştirilmesine yol açması” olduğunu söyleyebiliriz. Şu an güvenlik testlerine tabi tutulan bireye

özel kök hücre tedavileri gelecekte sıklıkla kullanılacak” biçiminde konuştu.

Embriyonik kök hücrelerin şimdiye kadar çok anlaşılamayan bir özelliğine odaklandıklarını tabir eden Karslıoğlu, “Bir çeşit hücresel uyku hali olan diyapoz üzerine çalışıyorum. Diyapoz, embriyoların bir müddetliğine gelişimlerini duraklatabilme hali. Bu, genelde olumsuz ortamlarla karşılaşınca ortaya çıkıyor ve yavruların gelişimini sağlıklı formda tamamlama ve hayatta kalma ihtimalini artırıyor. Bütün memelilerde kullanılmasa da 130’dan çok göğüslü tipinde gözlemlenmiş bir düzenek. Sürecin uzunluğu, çeşitten tipe değişiklik gösteriyor. Mesela bizim laboratuvar modeli olarak kullandığımız farelerde bir ay kadar sürerken, keseli memelilerde bir seneye kadar sürdüğü görülüyor” biçiminde açıkladı.

Hücresel uyku halinin on yıllarca bekletilen yumurtalardan, dokularımızı yenileyen ve onaran yetişkin kök hücrelere kadar, ömrün birçok alanında kullanılan bir sistem olduğunu lisana getiren Karslıoğlu, “Bu hücrelere erişim sıkıntı ve uykudaki hücre sayısı az olduğu için bu düzenekler şimdi geniş ölçüde anlaşılamamış durumda. Münasebetiyle keşfedilen her yeni sistem çok geniş tesir alanına sahip görünüyor. Ayrıyeten hücresel uyku hali birçok hastalıklı hücrenin de uzun müddet tespit edilemeden bedende barınabilmesini sağlıyor. Bu hücrelerin iç işleyişlerini anladıkça hastalıklı hücreleri elimine etme imkânımız da doğabilir.”