Bir televizyon dizisiyle ekranlara taşınan Şakir Paşa Ailesi, Osmanlı İmparatorluğu’nun son periyotlarından başlayarak Cumhuriyet tarihine kadar kültür ve sanat dünyasına derin izler bırakmış, eşsiz bir aile öyküsüne sahip.
Kökleri Osmanlı’nın esaslı ailelerinden birine dayanan bu aile, yalnızca siyasi arenada değil, sanat ve edebiyat sahnesinde de isminden sıkça kelam ettiriyor.
Adından yıllardır kelam ettiren bu aileyi bahis alan ‘Şakir Paşa Ailesi: Mucizeler ve Skandallar’ ile dizide yer alan isimlerin hayatları merak edildi.
İşte Cevat Şakir Kabaağaçlı, Fahrünnisa Zeid, Aliye Berger ve Füreya Koral’ın sanatçı kişilikleri…
CEVAT ŞAKİR KABAAĞAÇLI
Cevat Şakir Kabaağaçlı yahut tanınan ismiyle Halikarnas Balıkçısı Türk edebiyatında özgün bir yere sahip, Ege ve Akdeniz’in doğal hoşluklarını ve insan öykülerini ustalıkla kaleme aldı. Bodrum’un tanıtımında büyük rol oynayan muharrir, tıpkı vakitte çağdaş Türk edebiyatında etraf şuuruyla de ön plana çıktı.
Lise tahsilinden sonra İngiltere’de denizcilik tahsili yapmak istediyse de ailesinin ısrarı ile Oxford Üniversitesi’nde tarih tahsili gördü. Aile, 1914 yılında maddi ıstırap içine girmiş ve babası Mehmed Şakir Paşa Afyon’daki Kabaağaçlı çiftliğine yerleşmişti. Babasının çiftlikte bir tartışma anında Cevat Şakir’in silahından çıkan kurşunla vurularak ölmesi üzerine cinayet savıyla yargılandı ve 15 yıl kürek cezasına çarptırıldı. Cezasının yedi yılını çektikten sonra baş gösteren verem hastalığından dolayı tahliye edildi.
“Hapishanede İdama Mahkûm Olanlar Bile Bile Asılmağa Nasıl Giderler” başlıklı hikayesinden dolayı İstanbul İstiklal Mahkemesi’nde yargılandı. Bodrum’a sürüldü.
3 yıllık sürgünlüğünün yarısını Bodrum’da tamamladı. Cezasının son yarısını İstanbul’da tamamladıktan sonra, çok sevdiği insanları ve doğal güzellikleriyle kaynaştığı Bodrum’dan uzak kalamadı ve Bodrum’a tekrar dönüp yaklaşık 25 yıl kaldı.
Bodrum’un Antik Çağ’daki ismi olan Halikarnas’ı mahlas olarak benimseyen Cevat Şakir, Bodrum’da balıkçılık dahil çeşitli işlerde çalıştı. Edebiyat alanına giren yapıtlarının büyük kısmını da Bodrum’da yazdı.
FAHRÜNNİSA ZEID
14 yaşında resme başlayan Fahrünnisa Zeid işgal yıllarında Sanay-i Nefise’nin birinci bayan öğrencileri ortasında yer aldı.
Fahrünnisa Zeyd, soyadını Kral I. Faysal’ın kardeşi ve devrin Irak büyükelçisi olan Buyruk Zeyd’le evlendikten sonra aldı. Çağdaş üslupta değerli bir ressam olarak tanındığı Fransa’da ismini “Fahrelnisa” imlasıyla kullandı. Dünya çapında bilinen ressam, bilhassa geniş ebatta çalıştığı soyut fotoğrafları ve çok renkli kompleks desenleri ile tanındı.
Modern Türk fotoğrafının öncülerinden olan Fahrünnisa Zeid, soyut ve figüratif öğeleri bir ortaya getiren yapıtlarıyla milletlerarası alanda tanındı. Paris ve Londra üzere sanat merkezlerinde stantlar açarak Türk fotoğrafını dünyaya tanıttı. Birinci ferdî standını 1944 yılında İstanbul’da kendi meskeninde açtı. Bu birinci sergiyi Paris, Londra, New York, Brüksel üzere kentlerde açtığı onlarca stant izledi.
ALİYE BERGER
Türkiye’nin birinci gravür sanatkarı olan Aliye Berger, kendine mahsus biçimiyle dikkat çekti. Gravür sanatındaki başarısıyla yurt içi ve dışında birçok ödül kazanan sanatçı, yapıtlarında günlük hayatın içsel ve soyut taraflarını işledi.
1935’ten 1939’a kadar Berlin ve Paris’te kardeşi Fahrünnisa Zeyd’in yanında kalarak sanat hareketlerini izledi. 1947’de Karl Berger’le evlenen Aliye Berger, altı ay sonra eşini kaybedince Londra’ya giderek John Buckland Wright’in atölyesinde heykel ve gravür çalıştı, 1951’de Türkiye’ye 150 gravür ile dönerek birinci ferdî standını açtı.
Aliye Berger desen ve yağlı boya fotoğraflar yaptıysa da çoğunlukla oyma baskı tekniğinde, siyah-beyazın orta tonlarında yapıtlar verdi. Zımpara kağıdı, kasap kağıdı ve tülbenti materyal olarak kullanan sanatçı günlük ömrün kalıplarını, İstanbul’un çeşitli köşelerini bazen gerçekçi, bazen de fantastik biçimde, özgün bir lirizm ve dışavurumculukla yansıttı.
FÜREYA KORAL
Türk seramik sanatının öncüsü olan Koral, seramiği bir sanat kısmı olarak kabul ettiren birinci isimlerdendir. Çeşitli formlarda oluşturduğu seramik çalışmaları, klâsik Türk motifleriyle çağdaş dizaynları bir ortaya getirdi.
Babası Mehmet Emin Koral, annesi Şakir Paşa’nın kızı Hakkiye Hanım olan Füreya Koral, Türkiye’de çağdaş seramiğin öncülerindendir. 1947’de İsviçre’de öğrenmeye başladığı bu sanatı Paris’te iki yıl çeşitli atölyelerde geliştirdikten sonra sanatını Türkiye’de ferdî eforlarıyla hayata geçirdi ve birinci Türk profesyonel bayan seramik sanatkarı oldu. Türkiye’nin birinci özel seramik atölyelerinden birisini kurmuştur.