Hazal Yalın
Bu haftanın seçkisinde RİA’dan P. Akopov, Avusturya eski Dışişleri Bakanı Karin Kneissl’a suikast tezlerinden yola çıkarak Avrupa’da Rusya ile bağlantıları müdafaa yanlısı siyasetçiler üzerine müşahedelerini aktarıyor. Vestnik Kavkaza’da M. Ustarov ve A. Petrov, Ankara ve Erivan ortasındaki temasları Rusya penceresinden değerlendiriyorlar. Nakanune’de Y. İvanov ise Rusya, İran ve Çin’in Latin Amerika’da ortak askeri tatbikatlara hazırlandığı argümanları üzerine yazmış. V. Ovçinskiy ve Y. Jdanov’un askeri ve siyasi senaryoları etraflıca inceledikleri epey uzun makalesinden lakin çok kısa bir kısmı çeviriyorum. Karakalpakistan’daki gelişmelerle ilgili Y. Popova’nın sosyalist Krasnaya Vesna’daki yazısı da, çok hudutlu kısmını çevirdiğim başka bir yazı.
AVUSTURYA ESKİ DIŞİŞLERİ BAKANINA VEFAT TEHDİTLERİ’
Avusturya hükümetlerinin tavrı kabine değişikliğiyle de değişmezdi: İktidarda kim olursa olsun, ister soldan ister sağdan, Rusya ile bağlantılara herkes değer verirdi. Bunun pek çok nedeni var: Ülkenin NATO’ya katılmaması sayesinde Avusturya seçkininin yüksek düzeyde bağımsızlığı, ülkemizin 1955’te Avusturya’nın bağımsızlığı ile tarafsız statüsünü kabul ederek birliklerini istekli olarak çektiğinin hatırlanıyor olması. Genel olarak Avusturyalıların “en doğrucu Alman” olmak için pek çok sebebi var.
Bu nedenle, eski Dışişleri Bakanı Karin Kneissl’ın ülkesini terk etmek zorunda bırakıldığı haberi şaşırtan oldu. Eski bakan, daima mevt tehditleri yüzünden ayrılmıştı. Haberi evvel Washington Post verdi, sonra Kneissl da “kesinlikle kendi iradesiyle ayrılmadığını” doğruladı. Eski bakan, bu tehditlerin Rusya’daki faaliyetleriyle (Rosneft İdare Kurulu’ndaydı) yahut Ukrayna’daki durumla ilgisi olup olmadığı sorusuna yanıt vermeyi reddetti, ancak her şey muhakkak. Kneissl Avusturya’dan, Putin’le dansı yüzünden ayrılmak zorunda kaldı. Dört yıl evvel Rusya Lideri eski bakanın düğününe gelmişti.
Avrupa Parlamentosu, Avrupalı siyasetçilere, Rusya şirketlerindeki vazifelerinden istifa etmeleri davetinde, aksi takdirde yaptırım listesine alınacakları tehdidinde bulunan bir kararı kabul etti. Birinci sırada kelam konusu olan eski Almanya Başbakanı Schröder ve Kneissl. Her ikisi de mayıs ayında Rosneft İdare Kurulu’ndan ayrılmışlardı; lakin “Putin’in dostlarıyla” gayret edenler için bu az gelmiş. İstedikleri, bunların nedamet getirmeleri, Putin’e hakaret etmeleri, ülkemizle bütün alakaları koparmanın zaruretinden kelam etmeleri. Muhakkak ki Kneissl bunu yapmayacak; onun Rusya’ya yönelik tavrı parti çizgisinden yahut menfaat arayışından değil siyasi inancından kaynaklanıyor. Savaşa karşı olabilir, lakin görüşlerinden vazgeçmeyecek. (P. Akopov / RİA, 7 Temmuz)
‘RUSYA, TÜRKİYE-ERMENİSTAN İLGİLERİNİN DÜZELMESİNE OLUMLU YAKLAŞIYOR’
Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Rusya Lideri Vladimir Putin ile geçtiğimiz günlerde yaptığı telefon görüşmesinde, Erivan ve Ankara ortasındaki ilgileri olağanlaştırmaya yönelik temaslarını anlattı.
Görüşme Ermenistan tarafının inisiyatifiyle gerçekleşti. Ermenistan’da yayınlanan “Graparak”, Paşinyan’ın Putin’i, özel olarak Ermenistan-Türkiye alakalarını olağanlaştırma ve varılan mutabakatlar yolunda atılan adımlar konusunda bilgilendirmek için aradığını yazıyor. Gazete, Paşinyan’ın Putin’den, Erdoğan ile görüşmesine müsaade vermesini istediğini de sav ediyor.
Vestnik Kavkaza muhabirinin görüştüğü Pravda.RU askeri yorumcusu Aleksandr Artamonov, Rusya’nın Türkiye-Ermenistan alakalarının güzelleştirilmesine olumlu yaklaştığını söylüyor: “Rusya’nın tavrı çelişkilerin üstesinden gelinmesine yönelik. Süreç iki temel sıkıntı üzerinde takılıyor. Birincisi, Türkiye’nin hudut tashihine asla yanaşmayacağını yeterli biliyoruz. İkincisi, Türkiye 1915 olaylarının abartılı ve tek taraflı değil mutlaka bilimsel değerlendirmesinde ısrar edecek. Moskova’ya gelince, Vladimir Putin elbette her cins temastan memnuniyet duyacak, lakin bu iki sıkıntıda Ermenistan tarafından yana çıkış yapmasına yönelik Erivan’ın taleplerine reaksiyon vermeyecek.”
Artamonov’a nazaran Ermenistan medyası bu çeşit yayınlarla Paşinyan’ın bağımsız olmadığını, Rusya’ya bağımlılığını vurgulamayı amaçlıyor:
“Ermenistan’daki pek çok medya organı diasporanın büyük tesiri altında. Ermenistan diasporası ne kadar tuhaf gelse de Ermenistan halkıyla dayanışma içinde değil, onların ilgileri farklı. Diaspora Ermenistan’da yaşamıyor; güvenlik içinde; bu yüzden Ermenistan vatandaşının hayatını tehlikeye sokan rövanşist bir proje ileri sürüyor. Paşinyan rövanşist projeye karşı duruyor, Azerbaycan ile tekrar savaş değil Ermenistan’ı hayatta tutma yollarını arıyor. Diaspora ve medyadan diğer Ermenistan siyasi topluluğunun üyeleri de Paşinyan’a karşı çıkıyorlar. Bunlar, Azerbaycan için, Rusya için sorunlar meydana getirmek, böylelikle durumu istikrarsızlaştırmak ve iktidara dönmek için başbakanı devirmek istiyorlar.” (M. Ustarov ve A. Petrov / Vestnik Kavkaza, 8 Temmuz)
‘ÇİN’İN BÜYÜK SAVAŞSIZ ZAFER PLANI’
Amerikan siyasetçileri ve uzmanları yakın vakte kadar Çin Halk Cumhuriyeti’nin Tayvan ile zoraki birleşmesine uzak bir tehdit gözüyle bakıyorlardı. Ancak Çin’in süratli askeri modernizasyonu, ABD silahlı kuvvetleriyle neredeyse mahallî bir pariteye varılmış olması ve barışçıl birleşmeye yönelik artan karamsarlık, Çin’i, Tayvan’a karşı başarılı bir operasyonun mümkün olduğu inancına vardırabilir. Pekin’in, Rusya’nın Ukrayna’daki askeri operasyonundan çıkardığı dersler de Çin Halk Kurtuluş Ordusu’nu Tayvan’daki askeri planlarında kimi değişiklikler için uyarıcı olabilir. Sonuçta bu olaylar Tayvan’ın ele geçirilmesinin vaktini yaklaştırabilir.
Bu nedenle ABD siyasi ve askeri idaresi bölgesel müttefikleri ve ortaklarıyla bir kadro uzman temaslarında Çin’i Tayvan’a müdahaleden caydırma ve gelecekte bir çatışmayı tedbire yollarını belirliyorlar.
Doğal ki Çin olayların her tıp mümkün gelişmesine hazırlanıyor. Lakin büyük bir savaşa girişmeksizin kazanılacak zafer, tayin edici senaryo olabilir.
Çin idaresinin geçtiğimiz günlerde attığı adımlar da buna tanıklık ediyor.
Çin Halk Cumhuriyeti Lideri Si Tsinpin, 1 Temmuz’da “tek devlet iki düzen” yolunun çok taraflı ve eksiksiz hayata geçirilmesinin zorunlu olduğunun altını çizdi.
Si Tsinpin, bu konuşmayı Hong Kong’un anavatana dönüşünün 25’inci yıldönümü için düzenlenen kutlamada yaptı. Kutlama, Hong Kong Özel İdari Bölgesi 6’ncı meclis bileşimi açılış merasiminin bir kesimiydi.
Den Syaopin tarafından geçtiğimiz yüzyılın 80’li yıllarında ortaya konan “tek devlet iki düzen” çizgisinin en yüksek unsuru, devletin egemenlik, güvenlik ve kalkınma gereklerinin savunulmasını kapsıyor. Si, Hong Kong (Syangan) Özel İdari Bölgesi ve Makao (Aomen) Özel İdari Bölgesi’nin bu prensibe dayanarak, uzun vadeli kapitalist yapısını koruduğunun ve yüksek otonomiden yararlandığının altını çizdi.
Bunun, Si’nin Tayvan’daki iktisat seçkinine büyük savaşsız zafer gayesi kapsamında en değerli iletisi olduğunu düşünmek mümkün. (V. Ovçinskiy ve Y. Jdanov / Zavtra, 6 Temmuz)
‘RUSYA, ÇİN VE İRAN’IN LATİN AMERİKA’DA TATBİKAT HAZIRLIKLARI’
The Washington Free Beacon portalının Center for a Secure Free Society isimli think-tank kuruluşuna dayanarak verdiği habere nazaran Rusya, Çin ve İran Latin Amerika’da kapsamlı askeri tatbikatlara hazırlanıyorlar. Portal muharrirlerinin görüşüne nazaran tatbikatlar “bu ülkelerin silahlı kuvvetlerinin ABD’ye uzanabileceğine” tanıklık eden güç gösterisi biçiminde yürütülecek.
Söz konusu think-tank kuruluşunun bilgilerine nazaran tatbikatlara Rusya, Çin ve İran’dan diğer 10 ülke daha katılacak.
Venezuela Devlet Lideri N. Maduro geçtiğimiz günlerde Orta Doğu seyahatinde İran’la 20 yıllık işbirliği protokolü imzalamıştı. Nikaragua Devlet Lideri D. Ortega da 13 Haziran’da yabancı askeri kuvvetlerin ülkede süreksiz olarak bulunmasına müsaade veren kararnameyi kabul etmişti. Nikaragua topraklarına girmesine müsaade verilen yabancı askeri işçi ortasında Rusya da var.
Askeri gözlemci Vladimir Yevseyev şöyle diyor:
“Diyelim ki Nikaragua Rusya’ya ilişkin üs kurulmasına müsaade verirse oraya ABD’ye darbe indirme potansiyeline sahip çeşitli sistemler neden konuşlandırılmasın? Bence bu olağan, hatta düzgün de olur, zira ABD kendi topraklarına silahlar erişmediği sürece kendisini her çeşit ziyandan muaf sayıyor. ABD bizi, hudutları yakınında silah konuşlandırmak zorunda bırakıyor. Bu nedenle, Nikaragua buna imkân verirse, bunun ABD’yi caydırmak için âlâ bir adım olacağını düşünüyorum. Amerikalılarda Nikaragua iktidarını sıkıntı yoluyla devirip ele geçirmek ve kendi lehine bir rejim kurmak fikirleri olmaması için.” (Y. İvanov / Nakanune, 7 Temmuz)
‘KARAKALPAKİSTAN’DA OLAYLAR’
4 Temmuz’da Özbekistan parlamentosunun alt kanadı Âli Meclis’te vekiller Karakalpakistan Cumhuriyeti’nin Özbekistan bünyesinde egemenliğinin korunması kararını aldılar.
Oysa yalnızca üç gün evvel 1992 anayasasının Karakalpakistan’ın statüsünü de ilgilendiren ve bölgenin Özbekistan’dan ayrılma hakkını teminat altına alan 74 hususunun değiştirilmesi teklifi bizatihi bu bölgenin devlet olarak varlığını neredeyse sona erdirmek üzereydi ve Özbekistan’ın güvenliğini de tehdit altına sokmuştu.
Anayasa Komitesi tarafından hazırlanan ve Âli Meclis yasama kurulu tarafından onaylanan anayasa değişikliği teklifi 25 Haziran’da parlamento gazetesi “Halkın Sesi”nde yayınlanmıştı. Değişiklik görüşmelerinin 4 Temmuz’da tamamlanması ve bundan sonra referandum hazırlıklarına başlanması bekleniyordu.
Daha 26 Haziran’da Karakalpakistan toplumsal sitelerinde protesto davetleri yayılmaya başladı. 1 Temmuz’da başta bölgenin başşehri Nukus olmak üzere türlü kentlerinde binlerce insan sokağa çıktı. Halkın hoşnutsuzluğundan provokatörler faydalandı; heyecan dalgası süratle nizamın bozulmasına dönüştü.
Orta Asya güvenlik uzmanı Rustam Burnaşev, şöyle diyor:
“Karakalpakistan öngörülebilir bir gelecekte aslında Özbekistan’dan ayrılma sorununu gündeme getirmeyecekti. Bu türlü bir referandumu gerçekleştirmek teknik olarak ve fiilen mümkün değil. En çıplak örneği İskoçya. Orada, referandumun bütün gereklerine müsaade verilme bile oylamanın sonuçlarının pratikte uygulanamayacağını görüyoruz.”
St. Petersburg Devlet Üniversitesi şarkiyatçısı ve Orta Asya uzmanı Aleksandr Knyazev’e nazaran Nukus’taki düzensizlik klasik bir “renkli devrim” teşebbüsü:
“Karakalpakistan ayrılıkçılığı geçmişte medya alanında marjinal bir bahisti, lakin artık tam bir enformasyon segmenti haline geliyor. Son yıllarda Taşkent, Karakalpakistan’ın kalkınmasına büyük katkıda bulundu. Nukus’taki mitingler mutlaka dışarıdan tetiklenmiş; ABD, Avrupa ve Türkiye on yıllardır bunun için çalışıyorlardı ve son yıllarda Kazakistan’dan Turancıları da işe koşmuşlardı.” (Y. Popova / Krasnaya Vesna, 5 Temmuz)