CHP’nin gazeteci kökenli Eskişehir Milletvekili Utku Çakırözer, her ay düzenli olarak yayınladığı Basın Özgürlüğü Raporlarının ardından 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü’nde 2021 yılı Basın Özgürlüğü Raporu’nu kamuoyu ile paylaştı.
YOLSUZLUK, TACİZ, RÜŞVET HABERLERİ YIL BOYUNCA ENGELLENDİ
10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü’nde, Milletvekili Çakırözer, 2021 yılı Basın Özgürlüğü Raporu’nu paylaştı. Gazetecilerin Anıtkabir’de haber takibi yapmasının, sokakta röportaj yapmasının dahi yasaklandığını belirten Çakırözer, şöyle konuştu:
“Anayasa Mahkemesi’nin, hak ihlali kararına rağmen Basın İlan Kurumu’nun gazetelere yönelik ağır yaptırımları devam ederken, RTÜK ise ekonomi yönetimindeki, pandemi ile mücadele ve orman yangınlarındaki ihmalleri eleştiren görüş ve yorumlar için kanallara ceza yağdırdı.
RTÜK ve BİK yaptırımlarının yanı sıra, Cumhurbaşkanlığının tasarruf genelgesi ve kur artışları da zor durumdaki ulusal ve yerel basın kuruluşlarını vurdu. 5 yerel televizyon yayınlarını durdurmak zorunda kalırken, ulusal gazeteler eklerini kapattı, yerel gazeteler ise sayfa sayısı düşürdü, hafta sonu çıkmama kararı aldı.
Yolsuzluk, taciz, rüşvet ve benzeri konularda yüzlerce haber ve sosyal medya paylaşımına erişim engelleri yıl boyu devam etti. Gazetecilerin haber yapmasının engellenmesi kadar haberlere getirilen erişim engelleri de basın özgürlüğü ve halkın haber alma hakkını yok etti.”
31 GAZETECİYE GÖZALTI, 105 GAZETECİYE FİZİKSEL ŞİDDET
Milletvekili Çakırözer’in açıkladığı raporda öne çıkan unsurlar şöyle:
* 2021 yılında Bursalı radyocu Hazım Özsu silahlı saldırı sonucu yaşamını yitirirken, Kırım Haber Ajansı’nın Türkiye temsilcisi Aydın Taş da Ankara’daki ofisinde şüpheli biçimde ölü bulundu.
* Yıl boyunca en az 31 gazeteci haber takibi sırasında gözaltına alındı, 105 gazeteci ise fiziksel şiddet, engelleme ve tehditle karşı karşıya kaldı.
* KRT TV programcıları Afşin Hatipoğlu, Osman Güdü, Yeniçağ Gazetesi Ankara Temsilcisi Orhan Uğuroğlu, Halk TV progdamcısı ve Diken yazarı Levent Gültekin sokak ortasında saldırıya uğradı.
* Birgün yazarı Erk Acarer Berlin’deki evinde saldırıya uğradı. Aksaray’da Anadolu’nun Sesi Gazetesi Haber Koordinatörü İzzet Tınmaz, Aydın’da gazeteciler Murat Uçkaç ve Kıymet Sarıyıldız, Uşak’ta Egem TV Kameramanı Feyzi Tokat ile Muhabir Umuhan Şahin, Rize Nabız Gazetesi Fındıklı Muhabiri Ali Osman Ertaş, Ankara’da Mezopotamya Ajansı Muhabiri Mehmet Günhan haber takibi sırasında darp edildi. ,
* Gaziantep’te DHA muhabiri Ahmet Atmaca, Samsun’da Yeniçağ gazetesi muhabiri İbrahim Akkuş, Koceli’de İHA muhabiri Mustafa Uslu saldırıya uğradı. Yeniçağ gazetesi yazarı ve Halk TV programcısı Murat Ağırel tehdit edildi.
* Halk TV’nin orman yangınlarının yaşandığı İçmeler’de yaptığı canlı yayın, beş kişilik bir grup tarafından basıldı. Saldırganlar gözaltına alındıktan sonra serbest bırakıldı. Yangın bölgesinden haber yapan NTV ve TRT Haber ekipleri de saldırıya uğradı.
BASINI ENGELLEMEK İÇİN GENELGE
* Protestolarda ses ve görüntü kaydını almasını engellemek amacıyla Nisan ayında çıkarılan Emniyet Genel Müdürlüğü genelgesi, Danıştay tarafından yürürlüğünün durdurulduğu Aralık ayına kadar basın özgürlüğünü ve halkın haber alma hakkını kısıtlamak için sonuna kadar kullanıldı.
* 1 Mayıs eylemlerini, basın toplantılarını, kadına şiddet protestolarını, onur yürüyüşünü, Boğaziçi Üniversitesi’nde atanan rektöre yönelik protestoları izlemek isteyen gazeteciler genelge gerekçe gösterilerek engellendi.
* İstanbul’daki Onur Yürüyüşü’nü takip eden AFP foto-muhabiri Bülent Kılıç boğazına basılarak, ters kelepçe ile gözaltına alındı.
ANITKABİR’E GİRİŞ DE, SOKAK RÖPORTAJI DA YASAK
* FOX, Halk TV ve Reuters muhabirlerine yangın bölgesinde akreditasyon engeli getirildi.
* Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum’un Marmaris ziyaretini takip eden BirGün gazetesi muhabiri Sarya Toprak’ın, köylüler ile kamuya açık olarak yapılan görüşmeleri kayıt altına alması engellendi. FOX muhabiri Barış Kaya, AKP Sözcüsü Ömer Çelik’in basın toplantısına alınmadı. Cumhuriyet, FOX TV ve Anka Haber Ajansı muhabir ve kameramanlarının Anıtkabir’de 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı dolayısıyla düzenlenen töreni takip etmesi Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı tarafından akreditasyon gerekçesiyle engellendi.
* Ankara’da sokak röportajı yapmak isteyen gazeteciler Büşra Taşkıran ve Öznur Değer polis tarafından engellendi. Yine sokak röportajı yapan 3 ‘youtuber’, ‘Kendine Muhabir’ hesabının sahibi Hasan Köksoy, ‘İlave TV’nin sahibi Arif Kocabıyık ve ‘Sade Vatandaş’ın sahibi Mehmet Koyuncu, gözaltına alındı ardından ev hapsi ile cezalandırıldı.
475 KEZ HAKİM KARŞISINDAYDILAR
* Mahkemelerde haber takibi yapması gereken gazeteciler 2021 yılında da haberlerini savunmak zorunda bırakıldı. Aralarında Alican Uludağ, Sibel Hürtaş, Çiğdem Toker, Yılmaz Özdil, Olcay Büyüktaş, Nagehan Alçı, İpek Özbey, Melis Alphan’ın da bulunduğu yüzlerce gazeteci en az 475 kez hakim karşısına çıktı. Gazeteciler haberleri, yazıları ve sosyal medya paylaşımları nedeniyle cezaevinde tutulmaya devam ederken, Türkiye Gazeteciler Sendikası verilerine göre 34 gazeteci ve medya çalışanı cezaevinde.
* 36 gazeteciye 80 yıl 8 ay 24 gün hapis cezası verildi. OdaTV eski Haber Müdürü Müyesser Yıldız 3 yıl 7 ay 10 gün, Tele 1 eski Ankara Temsilcisi İsmail Dükel de 1 yıl 15 gün hapis cezasına çarptırıldı. Evrensel Gazetesi Haber Müdürü Cem Şimşek’e 2015 yılında Alman karikatüristlerce yayınlanan karikatürlere ilişkin haber nedeniyle Cumhurbaşkanına hakaret suçundan 11 ay 20 gün hapis cezası verildi. İletişim Başkanı Fahrettin Altun’un, evinin yanındaki vakıf arazisine kaçak inşaatını haberleştirdikleri için Cumhuriyet muhabir ve yöneticilerine terör suçlamasıyla açılan dava devam etti.
* Cumhuriyet yazarı Işık Kansu, BirGün Yayın koordinatörleri İbrahim Varlı ve Yaşar Aydın ile muhabir İsmail Arı’nın da bulunduğu onlarca gazeteci hakkında soruşturma açıldı.
EKONOMİK KRİZİ ANLATMAK SUÇ OLDU
* Gazeteciler tazminat davaları ile sindirilmek susturulmak istendi. Demirören Grubu’nun Doğan Grubunu satın alırken Ziraat Bankası’ndan çektiği kredileri haberleştiren gazete ve gazetecilere tazminat davaları açıldı.
* Sağlık Bakan Yardımcısı Sabahattin Aydın, CHP milletvekili Murat Emir’in soru önergesini haberleştiren Cumhuriyet’e 100 bin TL’lik dava açtı. Aydın eşine ait şirketin Sağlık Bakanlığı’ndan ihale aldığına ilişkin haberler nedeniyle de BirGün, Evrensel ve Cumhuriyet gazetelerine 100’er bin liralık tazminat davası açtı.
* Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu’nun (BDDK) suç duyurusu üzerine İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı, aralarında gazeteciler Şeref Oğuz, Alican Uludağ, Emin Çapa, Mustafa Sönmez’in de bulunduğu 26 kişi hakkında soruşturma başlattı.
GAZETECİLER SİYASİLERİN HEDEFİNDEYDİ
* Gazeteciler yıl boyu haberleri, paylaşımları nedeniyle siyasilerin hedefindeydi. MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, Karar yazarlarını; İçişleri Bakanı Süleyman Soylu Birgün ve Cumhuriyet gazeteleri ve yazarlarını hedef alan paylaşımlarda bulundu.
* Soylu, Cumhuriyet’te yayınlanan toplam 313 haber ve köşe yazısı nedeniyle gazeteye 1 milyon TL manevi tazminat davası açtı.
* İçişleri Bakanı müşaviri Burak Gültekin de yazısı nedeniyle Cumhuriyet Gazetesi yazarı Barış Terkoğlu’nu, sosyal medya hesabı üzerinden tehdit etti.
* Cumhurbaşkanı Erdoğan ise, Sözcü Gazetesi’ni hedef alarak, “Sözcü gazetesini okumuyorum. Kimse de lüzumsuz yere buna para verip almasın” dedi.
TAHAMMÜLSÜZLÜK AYM KARARI BİLE DİNLEMİYOR
* AKP iktidarı önceki yıllarda olduğu gibi 2021’de de gerçeklerin ortaya çıkması ve halkın haber alma hakkı için çaba gösteren basın yayın kuruluşlarına resmi kurumlar eliyle ve dolaylı yollardan baskı altında tuttu.
* İktidarın kanal yönetimine yaptığı baskı sonucu yayın hayatına son vermek zorunda kalan Olay TV’de çalışan 180 medya emekçisi işsiz kaldı.
* Basın İlan Kurumu (BİK) yerel ve ulusal gazetelere yüzlerce gün resmi ilan kesme cezası verdi. BİK yargı kararına rağmen, Saygı Öztürk’ün 2 köşe yazısı için, gazeteye resmi ilan kesme cezası verdi. Cumhuriyet Gazetesi’ne 74 günü 2021’de olmak üzere, 2 yılda 129 gün ilan kesme cezası verildi. BirGün’e sadece Eylül ayında tam 22 gün ilan kesme cezası uygulandı. 2019 yılından bu yana 835 gündür ilan alamayan Evrensel Gaztesi’ne toplamda 103 gün ilan kesme cezası verildi. AYM, Basın İlan Kurumu’nun Korkusuz Gazetesi’ne verdiği “İlan kesme” cezasını “İfade ve basın özgürlüğü ihlali” olarak değerlendirerek Anayasaya aykırı buldu. Bu karara rağmen, aynı ay içinde gazetelere ceza yağdırmaya devam eden BİK, Birgün Gazetesi’ne 2, Evrensel Gazetesi’ne 5 gün ilan kesme cezası verdi.
DÖVİZ KURU DA EKRAN KARARTTI
* Döviz kurundaki artış ve ekonomideki sıkıntılar da televizyon kanalları ile gazeteleri yakından etkiledi. TÜRKSAT’ın uydu bedellerini yeni kur üzerinden fiyatlandırma kararı yerel kanaları zora soktu. Kurdaki artış nedeniyle Aralık ayında en az 5 televizyon kanalı süresiz ya da geçici olarak yayınlarını durdurmak zorunda kaldı.
* Gazete kağıdı Türkiye’de üretilmediği için dövizdeki tırmanış ulusalda ve Anadolu’da gazeteleri kapanma noktasına getirdi. Kağıt ve baskı maliyetlerini karşılayamayan gazeteler sayfa sayılarını azaltırken, Anadolunun bir çok yerinde gazeteler haftasonu çıkmama ve yayın günlerini azaltma kararı aldı. 1800 olan gazete sayısı son beş yılda 900’e düştü. Bu durum işsiz gazeteci sayısını da arttırdı.
TASARRUF GENELGESİ GAZETELERİ VURDU
* Temmuz ayında Cumhurbaşkanı imzasıyla yayınlanan kamuda tasarruf tedbirleri genelgesi kapsamında kamu kurumlarına gazete alımının yasaklanması gazetelerin satış ve ilan gelirlerini olumsuz etkiledi. Genelge ile, kamu kurum ve kuruluşlarının basını izleme ile ilgili birimleri ve kütüphane dokümantasyon merkezleri hariç günlük gazete alımı ve ilan vermesi yasaklandı.
BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ VE HALKIN HABER ALMA HAKKI ENGELLENDİ!
CHP’li Çakırözer, açıkladığı rapor sonrasında şu değerlendirmelerde bulundu:
“2021 yılı gazeteciler için mesleklerinin yapılmasını engelleyen bir yıl oldu. Gazeteciler 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü’nü de baskı ve engellemelerle karşıladı. Her ay açıkladığımız basın özgürlüğü raporlarında gazetelere, gazetecilere, televizyon kanallarına yönelik baskı ve engellemeler arttı. Gazetecilerin nefesi kesildi.
Görevini yapan gazeteciler ölümle tehdit edildi. 2021’de erişim engellemeleri yolsuzluk, istismar, kadın cinayetleri, rüşvet gibi birçok gerçeğin üstünün örtülmesi için kullanılırken; gazetecilerin cezaevine girmesi, haber yapmasının engellenmesi kadar haberlere getirilen erişim engelleri de basın özgürlüğü ve halkın haber alma hakkını yok etti. Yazlık, kışlık saraylardan, bürokratların ballı maaşlarından, onlarca vip uçaktan tasarruf yapmayanlar, bir-iki liralık gazeteden tasarrufa gitti.
2022’de halkın haber almasını ve gazetecilerin mesleklerini yapmasını engelleyen her türlü uygulamalar artık son bulmalıdır. Tüm zorluklara rağmen basın özgürlüğü ve halkın haber alma hakkı için özveriyle çalışan gazetecilerin mesleklerini yapabilmelerinin önündeki tüm engeller kaldırılmalıdır.”